Bulgaria
Pacyariya（保加利亞）
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Gaga kska Owcow ka Bulgaria, 43 00 N, 25 00 E ka gaga na nniqan. Kana ka knlbangan na o 110,879 sq km（hangan na o Tg105）
(knlbanga dxgal o 108,489 sq km, knlbangan qsiya o 2,390 sq km). Kana ka sejiqun o niqan 7,144,653 hiyi.
Gaga Sofia ka pusu alang paru, jiyax 3 idas 3 ka jiyax skrayan klwaan.Manu ka dxgal Bulgaria ga wada sugan 46.90% ka dxgal qpahan, 36.70% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 16.40% na. Klwaan ta sayang o kiya ka Rumen Radev, pnaahhngkawas2017 idas 1 jiyax 22 pnrajing kmlawa klwaan.
Risu（歷史）
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Knkawas 1912, mgaya ba mccebu ka pncbuwan Parkan, Pacyariya, Sayrweya, Hesan, ma Sira ka sepac alang nii, mkmaasu mangal duma dheran nTurci ga meniq Oco. Pacyariya we mkmangal kangko na Macitun daka
Aycinghay (smtangan bale maangal Saronika), ppsaun na Istanpaw ka supi na, ano si tena wada dehuk Saronika hiya ka Sira di.
Anu Awsyongtiko daka Itari nii we, ini mksruwa mesa maha mbeyax ka Sayrweya ma Sira nii bobo na, kika suupu hmetun dheya ma, spbrexun na ka Arpaniya.
So kiya de, uka daha ddaun ka pnrngagan daha mpsaasu berah na di, kika tmuty mnpusal pncbuwan Parkan di, npcbuwan daha nii de wada dmayo quri icil ka Sayrweya daka Sira, mosa tuumal hii ka Turci daka Romaniya duri. so kiya de, ririh so uka nngalan na Pacyariya di ma, wada na skayak mege Romaniya ka Nantopuro di.
Hani ba ptutuy hari kesun tgkingal sucetacan de, mkela mesa nii ka ali ppahu ta di ka Pawcyariya, knkawas 1915, mosa tuumal tongmongko ka dheya, asi osa suupu supi nToaw-rencin ma, ngalun daha ka Sayeweya, Bobo na dungan we cmebu Romaniya dungan, so mbeyax bale. Peeyah Parkan hwangsen ka Tocin de, Pawcyariya nii ka lekuh na bale di, ali cceka na pncbuwan nii duri de kmmekul qmlahang hwangsen nii. Betaq ba mhedu mccebu ka knkawas 1918.
Wada ini baka ka Pawcyariya, uka ka siyo rcilung nAycinhay di, wada plaxan ka supi daha duri di. Pawcyariya nii de riqan kusa pncbuwan daha ma, prading mrrudu, kika ddulan kowang ka Pawrisu-sansu de, kndudul mquri tucay ma hwasisu-cengcu ka Pawcyariya nii di. Knkawas 1934 de smmalu “Cuweno” ka seediq mnsupi, dheya ka qmlahang kingal knkwas ma, wada ptgehun pooda Hwasisu-cuyi ka Pawcyariya nii di.
Mnugaya pstotuy tgdaha sucetacan ciida we, Weyena na Naswe-Tokwo ka paha kari ma, wada ngalun Pawcyariya ka Nantopurocya(knkawas 1940 idas 9 ali 7 “Korayewa tyawye”). Ado wada ini baka supi nItari meniq Sira ma, remux Sira ka Ingcin, so nii de maha paru ba nriqan na quri Pawcyariya yoten, kika asi paha lnlungan mpkdakan Parkan ka Tokwo, mkmangal Nansurahu ma, mooda Pawcyariya.
Knkwas 1941 idas 3 ali tgkingal, sosyang msquri Tokwo ka Pokotan. Hwerohu, heya ka taypyaw Pawcyariya matis “sankwo tongmong-tawye”, kika mremux cosinkwo. Idas 3 ali tg5, msetuq ka pnklmean na Ingkwo daka Pawcyariya. Meniq ka Pncbuwan daha Nansurafu hiya we, dmnayo Tokwo ka Pawcyariya nii ma, kika wada psugan dheya ka Macitun nNansurafu, pncbuwan daha Sira hiya we, Pawcyariya ka wada mangal Soresu nSira, ani si Tokwo ka ga qmlahang Saronika.
Bobo ka pncbuwan Suren daka Tokwo, kowang nPawcyariya mnnangi mesa mkmalu ka seediq Pawcyariya daka seediq Suren, naqah ka mccebu miyan ka yami di mesa, kingal we, pqlahang alang miyan naq ka supi name ma, asi ka qlhangun ka alang nngalan duri. Knkawas 1941 idas 12 ali 12, bobo tena mkrima gnruus na cmebu Cencukan ka Tanah Tunux, paha kari mcebu Meykwo ka Pawcyariya. Knkawas 1943 idas 8 ali 28, asi lux wada mhuqil ka Pawrisu-sansu, 49 ka knkawas na ciida.
Knkawas 1944, prading msuupu mosa pttuting bakudang Pawcyariya ka Meykwo, Ingkwo ma Suren. Bobo pntuting bakudang ka knkawas 1944 idas 3 ali 30, sotu daha Sofeya we wada tmaqan cmebu bakudang, asi maku mquri alang lmiqu alang biciq qduriq ka seediq alang paru. Pnheyu knkawas 1941 ka fan-fasisu cukwo-censen, betaq mprbagan knkawas 1944 de, tena maha 18,000 hei ka yocitwe daha di. Knkawas 1944 idas 7, Paciannofu ka lmutuc tleung tloongan sosyang, qmita kndudul ini baka ka Tokwo di ma, kika kmnama prading so maalix mccebu. Idas 8 ali 17 de, paha kari mesa uxe nami ptgimax pncbuwan nii ka yami di mesa.
Knkawas 1944 idas 8, supi Suren we spooda daha pncbuwan Yasi-cisinaw mangal Romaniya-wangkwo, asi na pdheki ayus dheran Pawro ka supi Suren. Idas 8 ali 25, Irih so nriqan beyax Suren ka Pawcyariya ma, swaye alang miyan yamu di kesun na supi Tokwo. Knkawas 1944 idas 9 ali 5, paha kari mcebu Pawcyariya ka Suren (berah na han we ini ba pccebu ka dheya nii). Idas 9 ali 8, hani ba lmnutuc tleung tloongan sosyang ka Murayewehu nii we, paha kari mesa mcebu name Tokwo duri, wano ba Waarna ga quri tongpe ka mnccebu tikuh ma, wada tqapah quri mongcing ka Pawcyariya nii di.
Idas 9 ali 9, wada poxun cukwo-cungsen ka seyhu daha mneniq sotu. Kongcangtang na cukwo-cungsen ka ga dmoi sufa daka necung na, ani naq uxe dheya ka rmabang paru ba paype. Ddulun supi Suren ka hwangcya-rucin na Pawcyariya ma, mosa suupu cmebu Tokwo. Knkawas 1944 idas 9 ali 28, supi tgkingal, tg2 ma tg4 citwan nPawcyariya nii we mosa murung Nansurafu, wada daha ngalun ka Prstina nKosowo. Hanipnrdingan hari Knkawas 1945, supi tgkingal citwan nPawcyriya nii ge, mosa mccebu dheran nSyongyari daka Nansurafu. Ckceka na ka “cunci-cesing-singtong” we, tg2 cwang-cya citwan nTokwo we mosa murung tgkingal citwan nPawcyariya. Hani pnrdingan hari knkawas 1945, supi tgkingal citwan nPawcyriya nii ge, mosa mccebu dheran nSyongyari daka Nansurafu. Ckceka na ka “cunci-cesing-singtong” we, tg2 cwang-cya citwan nTokwo we mosa murung tgkingal citwan nPawcyariya. Supi nPawcyariya ge speeyah na hunac mosa murung Awtiri, hiti na bale de, msterung dheran Itari daka supi na Ingkwo ma, wada mhedu hini ka pncbuwan daha di.
Bobo mhedu tg2 pncbuwan seediq bobo dheran nii de, wada daha qlengu mangal dungan ka Nantopurocya ma, wada ptysanun quri qqlhangan Suren. Knkawas 1946, wada lixan ka cincu-cutu daha, pheyu Pawcyariya konghokwo. Koawarci Cimitorofu ka mnugaya ba mpdudul daha (wada mhuqil knkawas 1949 ydas 7 ali 2). Knkawas 1955, Pawcyariya nii ka kingal hweyenkwo na Fasatyawye-cucu, knkawas 1968, msuupu Suren mosa murung Ceko-surofako. Mhiti na bale kingal cincu ka Simeang-arsu we, heya wada phyegun konghokwo-congri.
Bobo na de paru riyung knpryuxan na ka tong-o, knkawas 1990, asi susing totangcu ka Pawcyariya nii di, idas 11 na ciida, wada spriyux kwoming-yihwe daha ngayan kesun Pawcyariya-konghokwo ka Pawcyariya-zenming konghokwo nii di.
Cugcu(政治)
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Congtong na Pacyariya we pnhyegan kana seediq nPacyariya, rima knkawas ka ttloongan na, bobo na de anaq mosa psgao texal nana. Congtong nii ka pqlahang kocya ma supi. Congtong ka tunux na kocay-ancwen cusin-weyenhwe duri, uka ddooyan na msalu gaya ka heya, ani si kmekul ptberih gaya smnalu na yihwe ma, daun pprengo dyihwe dungan.Yihwe duri we spooda daha egu ka smruwa dige kmkelun daha pooda ka gaya snlmean daha.
Yihwe na Pacyariya nii we, kingal ba pnssliyan kesun koming-yihwe, 240 hei kana ka yiyen, sepac knkawas ka ttloongan daha. Knkingal cengtang asi ka 4% nnangal na bntaqan seediq ge mosa yihwe. Yihwe daha we egu ba ooda daha, so ka kocya-yiswan, pkramal ooda mpheyu congtong, malix congri ka naqah ndaan, paha kari mccebu kaalang, psdehu supi meeniq nganguc ma pooda waycyaw-seyi.
Singcung-cyuyuy(行政區域)
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]
Alang kingal ba gaya qnlhangan na ka Pawcyariya nii, hmrinas mterun knbkeyan hei ka seeidq kingal alang paru de, phyegun na kingal tici ka kiya di. Pacyariya nii we 28 tici kana qqlhangan.
Tiri(地理)
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Ga pdkaan dgiyaq Parkan(dgiyaq rudan ka dungus na) ka alang Pawcyariya nii, daya na we breenux Tonawho ma, hunac we dheran llebu kesun daha Soresu.Quri ggqiyan hido we ddgiyaq Rotopi, ga hiya ka dgiyaq Nusara maha 2925M knbrawan na, kiya si dgiyaq bbaro na riyung quri Pawcyariya ma Parkan-pantaw hini. Mquri hreyan hido we ga mssiyo Hehay, yayung Tonawho ka ayus na Pawcyariya daka Romaniya.
Alang Pawcyariya nii we, so muuxun ma mhturiq hari ka karac na, ado niqan Hehay ka quri hreyan hido ma, niqan Ticonghay ka quri huna na, kika mgTconghay ka karc na.idas tgkingl ge pgcenga -2℃ betaq 2℃ ka kntlexan, （quri lmiqu ge -10℃）ka kntlexan na. Quyux qnyexan na ge pgcenga 450 betaq 600mm(so lmiqu ge dehuk 1300mm).
Cingci(經濟)
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]
Bale ba we nongyekwo ka Pawcyariya nii, phepah meykwe, yozoru ma sino lipas daha ge niqan ngayan meniq kwoci-sucang. Kongye daha we supin-kongye ma fangcu-kongye ka lekuh na, ga mtutuy ka riyoye daha saya duri di. Pawcyariya nii kingal cungyen na cong-o cuyomawyi seting-cucu.
Ga daha sphuma ckceka dheran ayu Tungsa ka phepah meyk daha Pawcyariya nii, ayu nii we asi daha kesi “nAyu phepah meykwe”. Quri tgdaya na we niqan dgiyaq Parkan ga hmetur bgihur msekuy, karac muuxun so mhurtq ka Ticonghey-ciho we, kyaayu mquri hiya miyuk ma madis quyux.
Karac na muuxun so mhurtq ma dheran na hgalang we, kika mbege knmalu kkndkilan na phepah meykwe nii, maha niqan 100km qndisan na ayu kiya we, ga daha sphuma phepah meykwe kana. Wada 300 knkawas ka pnhmaan daha di ma, hmrinas 7000 klegan ka meykwe daha, kmulu seediq nuinu mosa rmigo hiya, kuxul daha riyung mosa rmigo.
Niqan kingal klegan kesun Kacanroko ka phepah meykwe nPawcyariya, cnwaqan nanaq dara nuutux mqedil kiya mesa ka kari psltudan daha, mtanah bale ma malu riyung sknexan. Bale ba ge pneyah Yaco ka rabu na, mhiti na ryo-suci ciida ka yahun daha prana hini.
Idas 6 ka tgkingal ali gdregan knkingal knkawas we, ali daha Meykwe-ce Pawcyariya, mosa so smmesung paru ayu meykwe nii ka seediq Pawcyariya. Knmalu qtaan, malu ba sknexan ma qndheriq na phepah meykwe nii ge, nirih knesa kndrumuc, niqan knkela ma smkuxul nkiya naq ka seediq Pawcyariya mesa. Meniq ka pako nphepah meykwe nii ge, ririh so knpryuxan utux nOruman-tikwo, ini kiicu ma ini tksekur mccebu berah naswe-Tokwo.
Cyawtung(交通)
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]
Pawcyariya nii we lekuh ba pgluban cong-o daka cong-tong. Kana elu daha rulu puniq ma elu basu we mqqayu egu riyung ooda. Niqan sstmaan sapah skiya ka Sofeya, Purohutifu, Warna ma Puarcyasu. Niqan hay-kang gtngayan daha ka Warna daka Puarcyasu.
Sseediq ma snhiyan(人口和宗教)
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Pawcyariya nii we maha 65% ka seediq daha ga snhii ciducya(cceka na nii we 64% ka Pawcyariya-cungtongcyaw). 13% ka seediq daha ga snhii Musuring.
Gaya(文化)
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Pawcyariya nii ge niqan psnltudan daha hocang-isu, paru ba ngayan daha ka hocangtwe na. Alang yorozu ka Pawcyariya nii, niqan kingal zuswan-kancin ge ga asi tnyani mesa “Pawcyariya zukancin”. Stdahu daha riyung ka gaya daha yorozu nii.Yorozu nPawcyariya nii we mgdengun, bhege ma mdheriq, ani poxun ka pnkulu yorozu we ini satang qcuwaq.
Mimah yorozu nPawcyariya nii we ini daha psai soto, nani mosa quwaq han we mtbasi, thwaun mekan de malu knsknexan na ma cheya bale. Seediq Pawcyariya nii we, anaq ini ekan wawa kingal ali we ini ba chungii mekan ka yorozu. Niqan kari snlingan daha, seediq Pawcyariya nii we, kingal peni na, maha teru sepac cuqi 400g ka mahun daha, kkingal idas we pdehuk 28kg ka pnuqan daha, Pawcyariya nii ka rmabang ba pnuqan daha kana laalang bobo dheran nii.
Knxelan mnugaya na wada nii, niqan kignal paru ba ngaayn na hakase Orosu, Ayriye, Ayriho, Mecinikohu ka ngayan na.
Kkkari(語言)
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Kkari ba bale Pawcyariya nii we kari naq nPawcyariya. Knkawas 2006, niqan kingal kari pneyah “Eurobarometer report”, sseediq Pawcyariya nii we maha 120 wan hari ka mkela mrengo kari eygo, maha 23% dsseediq daha.
Yungtung (運動)
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Alang Pawcyariya nii we, quri so yungtong mntalang, cicong ka bsiyaq ndaan daha ma pnsltudan daha.