Yemen

Pnyahan Wikipidiya
Flag of Yemen
Flag of Yemen-Kwo-ci Yemen Arapo Knghkwo(葉門阿拉伯共和國國旗)

Yemen(葉門)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

File:Emblem of Yemen.svg-Kwo-hwey.(國徽)

Gaga kska Yacow ka Yemen, 15 00 N, 48 00 E ka gaga na nniqan. Kana ka knlbangan na o 527,968 sq km(hangan na o Tg50) (knlbanga dxgal o 527,968 sq km, knlbangan qsiya o 0 sq km). Kana ka sejiqun o niqan 27,392,779 hiyi. Gaga Sanaa ka pusu alang paru, jiyax 22 idas 5 ka jiyax skrayan klwaan. Manu ka dxgal Yemen ga wada sugan 44.50% ka dxgal qpahan, 1% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 54.50% na.

Bukung klwaan ta sayang o kiya ka Abdrabbuh Mansur Hadi, pnaah hngkawas2012 idas 2 jiyax 27pnrajing kmlawa klwaan.

File:Yemen on the globe (Yemen centered).svg.Ida nkiya nniqan lnglingay.(自然地理位置)

cinkhulan sa knita’ sa brbiru’

Yemen (葉門)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Yemen Arapo Knghkwo (Kari Arapo: الجمهوريّة العربية اليمنية), lxan bay hangan splawa dha Arapo Yemen uxay daw Tudaya Yemen, kiya ka qnlhangan mnniq tuiwil daya Yemen saya (kngkawas 1962 dhuq kngkawas 1990), Sana ka sotu dha.

Ri-s (歷史)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Kngkawas 1918 wada mqraq ka Etuman tikwo daw, Tudaya Yemen u wada dukuricu phiyu kingal qnlhangan-Yemen Mutawakiriya Wangkwo.

Kngkawas 1962 idas 9 diyax 27, spuda Arapo Ryeynhe Konghkwo soto Mayar Abuture Nasayar na Arapo minjoku cuyi yisu singtay dmudul na kmingce malix wada psdhuwan ka burah bukung qnlhangan Muhammad Patear, qmlahang Sana, wada phiyu Yemen Arapo Konghkwo.

Alaw babaw wada phiyu ka knghkwo daw, ini ndwani pkngati ka mnsngari biyax Patear, knciyuk pspaux seyhu so niyi pa kiya ka ptura pnrdingan mccbu ka kcka Tudaya Yemen. Heytay Yemen Arapo Konghkwo pa niqan Arapo Ryeynhe konghkwo (Micrayim) ka mdayaw, Sauti Arapo mi Yodan u dmkuh heytay Patear Pawhwang, ini sruwa phiyu byrah konghkwo. Konghkwopay ka mangal balay qcahur dsediq qmlahang knou dxral Tudaya Yemen, wangsupay u wana qmlahang Tudaya Yemen tuhuy Sauti Arapo mslutuc na tudaya dwiyaq nanaq. Kngkawas 1963 cida, smkaul 4 knbkiyan hiyi heytay ka Micrayim, kngkawas 1966 daw wada mrana dhuq 6 knbkiyan hiyi (niqan ka kari rmngaw 8 knbkiyan hiyi) dmkuh konghkwopay. Mccbu ka kcka qnlhangan dha u dhuq kngkawas 1967 tumn3 Cong Tong mccbu daw wada mlatac ka heytay Micrayim da.

Kngkawas 1968 cida, mnhdu qnburang Sana ka pawhwangtang daw, bukung ddha mnccbu u wada mddahur psbalay; Sauti Arapo u kiya ka mniq kngkawas 1970 smruwa Yemen Arapo Konghkwo, kiya ka mhdu ka mccbu kcka Tudaya Yemen.

Kngkawas 1969 cida, Tudaya Yemen tuhuy Doicu pshdu ppatas niqan rrihan quri pkrana keyjay, kngkawas 1970 cida mnhdu ka mccbu kcka qnhlangan daw, pwaya psdhu “Keyngpo Yemen Arapokonghkwo”; kngkawas 1971 ka muda knbeyhing seyngkyo soto, kiya ka wada kndudul mrana ka qmlahang singcng qnlhangan.

Seyji Tuda Yemen kingal u dmudul tnualang quri so tddyalan, kingal u niqan ka niqan knkla niya u smatang pdhu pusu biyax seyhu, so musa ini biyaw pkrana qnlhangan, pdungus syeyntayhwa. Kngkawas 1972 cida, dha Yeymen u mntnayis muda mtdiyal, bukuy daw hbaraw qnlhangan Arapo ka mdakar psbalay, kiya mi tuhuy Tuhunac Yemen ppatas psdhuwan pskingal qnlhangan daw, knkana qnlhangan u spuda Ayriyani cusi ka rmirih dmudul mquri Tuhunac Yemen muda tussu cngce niya, tuhuy congri Haciri ka rmirih quri mbiyax bay hmtur Tuhunac Yemen Maks cuyi sediq mdudul niya muda mtdiyal da. Bukuy niya ka wada mangal dnkuhan knkingal alang mi Tudaya Yemen gicyo Ahemaar rudan mqlahang. Nhdanan balay sntali ka kngkawas 1974 heytay cngpyeyn ka mtutuy, bukung heytay ka pssli knbeyhing bay mdudul weyweynhuy dmuwi biyax muda, malax keyngpo, ptalax gikay, hmtur uuda cngtang.

Burah bukung heytay seyhu u alaw knmniq mbiyax mi kanimoci na siyaw qnlhangan Arapo brah pkdhu dukuricu dhiya nanaq, smatang muda duma knpriyux, msupu Tuhunac Yemen snbarah pprngaw kari Dungan, meysa dnyawan knhbrawan quri nganguc. Binaw, kngkawas 1977 Hamuti soto u wada dha phqilun da mi mphing ka sntangan qcahur uuda cngce niyi.

Kngkawas 1978 idas 2, lmutuc soto ka Ayhamayt Haysan Kasemi soto u pssli burah gikay, kcka gikay pa bukung tnualang mi burah mnbari cucan cyeyci ka hbaraw niya. Kngkawas 1978 idas 6 diyax 24 Cyasemi soto u ka wada dha phqilun uri. Sanah u tmiyu Tuhunac Yemen soto Rupayi ka sediq bnku dnmudul pphuqil . Ndan niyi mi tmiyu quri Tuhunac Yemen pa, wada pcida mpqlahang niya Tuhunac Pemen. Ddha qnlhangan niyi u wada so ini mtduwa ka pnluban dha Dungan, ini sangay mtdiyal ka dxral tnuayus dha, dhuq kngkawas 1979 idas 2 daw wada ptura bay ka tnlayan dha, ddha dha u babaw 7 kngkawas daw wada mntxal knbeyhing bay mccbu Dungan. Mnccbu niyi u ida lmutuc dhuq Tudaya Yemen burah soto Ari Abudurah Sarih tuhuy Tuhunac Yemen cusi Abudure Hwatah Ismeyaw mniq Kuwait pprngaw kari, wada dhuq pskingal kari, snbarah dungan pnsdhuwan pnrngawan kngkawas 1972 cida muda spuda ana manu kluwanan uuda tbrinah ddha qnlhangan pskingal msupu.

Kngkkawas 1980, Tudaya Yemen u wada mangal knou bay rrihan, kiya u pndungus sediq Tudaya Yemen pquri sndhu lxawan mincu u wada mdhu bay mdakil. Qnlhangan u sntama pprngaw kari muda uuda qqmlahang niya. Mbiyax bay dmudul pprngaw u wada pkmalu dxral nniqan dha, so kiya ka Tudaya Yemen u mniq quri seyji, keyjay, syakay u niqan balay rrihan dha mi wada tura bay kndkilan uri: Maribu sng ka wada smmalu tu1 koba smluwan gasoring, kingal diyax muda smalu weynyo u 10000 tnqriyan , wada pttuku 20% ddiyun Tudaya Yemen. Tbrnahun smmalu ka nniqan bay hangan rikisi ka Maribu beyhing htranan qsiya wa mniq Maribu sng, so wada pkrana qsiya ddiyun knrbangan dxral qnpahan kndadax kngkawas 1970 ka 2201 lituk, kngkawas 1985 daw wada mrana dhuq 6520 lituk, niyi ka knbeyhing bay ndanan Tudaya Yemen muda pttuku nanaq uuqun dha. Kngkawas 1986 cida, alaw  ndan smliq runu ka Cama sng kiya ka dyawan qnlhangan ka sediq hiya mi pndungus smmalu quri so pkmalu nniqun dha, mray so sapah pyasan, byoing, cingcnsu, psuwan dha sapah nniqan uri. Phiyu Sana pyasan tubeyhing mi ou sapah pyasan, byoing, ssanan pkmalu hiyi, qnawal; bnbil smmalu syeyntayhwa ppanan rulu cyawtongwang; wada pndungus pkrana nongyey, kongyey mi duma huwuyey ppkrana uri.

Pskingal qnhlangan (統一)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Kngkawas 1990 cida, alaw wada ini daya quri keyjay dhiya ka Suryeyn, Tuhunac Yemen u wada snturung mqraqil quri keyjay dha, wada so kndnguwan bay kaq ddiyun pila qnlhangan, kiya u splawa dha ka Tudaya Yemen pprngaw quri smatang knllu pskingal qnlhangan ka dhiya. Mntna kngkawas idas 5 diyax 22, Yemen Arapo konghkwo tuhuy Yemen Jnmin Mincu Konghkwo u wada msupu pskingal qnlhangan, msupu phiyu Yemen Konghkwo.

Kngkawas 1972 cida Mniq tnuayus mtdiyal ka Tudaya Yemen mi Tuhunac Yemen.

Kngkawas 1972 cida Mniq tnuayus mtdiyal ka Tudaya Yemen mi Tuhunac Yemen.
Tudaya Yemen mi Tuhunac Yemen
Tudaya Yemen mi Tuhunac Yemen
Tudaya Yemen mi Tuhunac Yemen
Diyax  kngkawas 1972.

nniqan Tnuayus Tudaya Yemen mi Tuhunac Yemen.

Nhdanan Ini knpriyux ka tndxral dha.

Mntumal mccbu
Tudaya Yemen

Dmkuh:

Sauti Arapo

Yotan

Amirika

Cyokaminkoku

Ingkoku

Tuiwil Doicu

Tuhunac Yemen

Yemen Syakaytang

Dmkuh:

Suryeyn

Koba

Tunarac Doicu

Cyeykslohwak

Libya

Mpwela mi Mpdudul
Yemen Arapo Konghkwo soto Ari Abudurah Sarih cusi Abudure Hwatah Ismeyar
Biyax heytay
24,000

Way-cyaw (外交)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Quri so qqita dha mccbu ka Iraq mi Iran cida, Yemen Arapo Konghkwo weynso, seyhu mi sediq u psdhu bay kari, sndhu mhiyu qmlahang knrdax Iraq mi knrdax Arapo minjoku mi mquri knsdurux nuda ka Iraq Konghkwo hini. Quri so murux bay mndungus rmirih ssediq Palestan- Dndulan pnsliyan Palestan Cyeyhwang, alaw iyux mangal mndungus bay biyax, mniq tndxral dha nanaq phiyu qnlhangan dukuricu kiya mi muda knsdurux nuda mtdiyal, Tudaya Yemen u ida nanaq mdhu balay mi ini balay knpriyux kiya.

Yemen Arapo Kohkwo sndhu bay kari dha quri Lebanon u mnArapo, kiya mi dukuricu mi mndungus tndxral ka spruwan dha balay.

Mniq kcka Ini Cyeymong Undo pa, Tudaya Yemen u sndhi bay kari dmkuh mi sndhu muru pusu balay sntangan undo niyi, phiyu mniq pntna mi msbalay, psblayaq pqqita, msblayaq msupu lxawan na dukuricu mtutuy nanaq cngce.

Taiwan Kongcyu mnkndadax Taiwan smkaul heytay qmpah dxral mi heytay mpriq skoki, spuda hangan Sauti Arapo Hwangcya Kongcyu dmayaw Tudaya Yemen Kongcyu, snkulan diyax u kndadax kngkawas 1990 prading, dhuq mhdu pskingal qnlhangan ka Yemen, Taiwan u ngalan dha ‘Tamo Keykaku’ sunca ka ang niyi, Sauti Arapo daw splawa dha ‘Msblayaq Tokey Keykaku’ (Peace Bell Program).

Pnyahan pnatas(參考資料)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]