Switzerland（瑞士）

Gaga kska Owcow ka Switzerland, 47 00 N, 8 00 E ka gaga na nniqan. Kana ka knlbangan na o 41,277 sq km（hangan na o Tg136） (knlbanga dxgal o 39,997 sq km, knlbangan qsiya o 1,280 sq km). Kana ka sejiqun o niqan 8,179,294 hiyi. Gaga Bern ka pusu alang paru, jiyax 1 idas 8 ka jiyax skrayan klwaan. Manu ka dxgal Switzerland ga wada sugan 38.70% ka dxgal qpahan, 31.50% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 29.80% na.

Bukung klwaan ta sayang o kiya ka Didier Burkhalter, pnaah hngkawas2012 idas 1 jiyax 1pnrajing kmlawa klwaan.

File:Europe-Switzerland.svg-Ida nkiya nniqan lnglingay.(自然地理位置）

cinkhulan sa knita’ sa brbiru’

Switzerland（瑞士）

Jwesu renpang(kari Tokwo: Schweizerische Eidgenossenschaft; kari Fakwo: Confédération suisse；kari Itari：Confederazione Svizzera；kari Romansu：Confederaziun svizra；tmngayan bale we Rating-yi：Confœderatio Helvetica，kika ISO 3166 na Jwesu we daha patis Rating snkraya alang CH）, Jwesu kesun daha klaali（kari Tokwo：Schweiz；kari Fakwo：Suisse；kari Itari：Svizzera；kari Romansu：Svizra）, ngalan daha mesa “suce kong-ten”, uxe de “suce hwa-yen” tmnayan, alang Cong-o uxe de alang Si-o, 26 cow kana alang daha.

Pnyahan ngayan (名稱來源)

Hlidan patis Telu (中文譯名)

Ga spatis patis Inghwan-cure we, Jwesu kesun na, niqan ka ga daha spatis mesa Jwecu, Susolung, Swesaran, Suyisa, Hearwesiya dnii duri.

“Jwesu“ knesa na Aw-yi, Minnan-yi ka kari quri Telu we, mntena hari kari Tokwo mesa “ Schweiz “ ma Fayi mesa “ Schweiz “.

Ri-s (歷史)

Dungus spatis: risi na Jwesu

Renpang cunghu na Jwesu saya we, pndaan peeyah knkawas 1848 ka sehwa snlmean daha, pusu na han we, pntteyan pawhu cemong ka knkawas 1291, wad eguw kbekuy knkawas ka ini pgdehu pnuggaluk daha.

File:Hauteroute.jpg-阿爾卑斯山區馬特洪峰、薩內奇地區及瑞士高原的琉森湖，顯示出地貌的差異。

File:Sanetsch.jpg-阿爾卑斯山區馬特洪峰、薩內奇地區及瑞士高原的琉森湖，顯示出地貌的差異。

Ti-ri (地理)

Dungus spatis: tiri na Jwesu

Jwesu nii we, ga mtaayus dTokwo, Itari, Awtiri, Recutungsutung dnii, dheran alang na we ga tlbuwan dgiyaq Aarpes sanmay,tnugiyo dgiyaq ma rcilung dgiyaq, ddheran na ma karac na we ini bale pntena, knuglahang dheran alang nJwesu we 41,285km²(15,940mile² ), hei seediq na we, maha 790 wan,kndexan seediq na we, knkingal pinghwang kori we 190 seediq. Ga dgiyaq Aarpes sanmay ka knuglahang ba Korawpingtun-co daha, kndexan seediq na we, knkingal pinghwang kori ge 27 seediq.

Karac (氣候)

Ayu rbeyuk nJwesu we muuxun, qgiyaq baro de mdekuy, so muuxun hari ka karac na, ani si dheran ini pntena de,ini naq ba pntena ka karac na. niqan so paru pnryuxan ka karac nJwesu nii, dheran na quri so ggqitan hido ka hay-yang-sing ci-ho we,knpriyux so karac dheran na hhreyan hido ka taru-sing ci-ho.

Cng-c(政治)

Dungus spatis: cungcu nJwesu

Jwesu Renpang sen-fa we slmeyan daha knwas 1848, kiya pusu fa-ri na ren-pang-cu daha saya ka Jwesu, sen-fa daha nii we,sen-fa ncbeyo bale bobo dheran nii duri. Sen-fa ga dooyung saya nJwesu we, pnoda kong-ming to-pya knkawas 1999, ma,knkawas 2000 idas 1 ali 1 ka pooda senfa daha nii. Ga spooda senfa daha nii ka smmalu Jwesu Ren-pang, kong-ming cen-ri ma yi’u，renpang ti-cu ma coci cutu ,ma, kwoco dnii.Uka phuqil seediq mnoda naqah ndaan ka Jwesu Senfa. Dmoi San-cen fun-ri ka Jwesu Renpang cunghu, kika ryang-cu ka yi-hwe daha, Jwesu Renpang Weyen-hwe ma, chew-kaw fayen nJwesu.

Cuce-mingcu (直接民主)

Dungus spatis: Jwesu cungcu ma cuce-mingcu

Cungcu ceko nJwesu we, niqan socin-ci, co ma renpang teru tnunan.

Knkawas 1848 de, psdehu cuce-ming cutu di, meniq ka tnunan renpang we, niqna beyax dnoi daha smmalu ma kmpriyux senfa,spooda daha kongming topyaw, ma, niqan beyax dnoi daha ini pooda ce-yi na yi-hwe ma, peeyah sin-senfa.

Singcung cihwa (行政區劃)

	首府		首府
阿爾高州	阿勞	*下瓦爾登州	施坦斯
*外亞本塞州	黑里紹	*上瓦爾登州	薩爾嫩
*內亞本塞州	亞本塞	沙夫豪森州	沙夫豪森
*巴塞爾鄉村州	利斯塔爾	舒維茲州	舒維茲
*巴塞爾城市州	巴塞爾	索洛圖恩州	索洛圖恩
伯恩州	伯恩	聖加侖州	聖加侖
佛立堡州	佛立堡	圖爾高州	弗勞恩費爾德
日內瓦州	日內瓦	提契諾州	貝林佐納
格拉魯斯州	格拉魯斯	烏里州	阿爾特多夫
格勞賓登州	庫爾	瓦萊州	錫永
侏羅州	德萊蒙	沃州	洛桑
琉森州	琉森	楚格州	楚格
紐沙特州	紐沙特	蘇黎世州	蘇黎世

Spatis: Singcung cihwa nJwesu

Niqan pnsdhegan na ani betaq knuwan ka knkingal co nJwesu, sqita duma alang di we, niqan turi-sing ma cucu-sing ka knkingal co nJwesu,ini psaanak qmita knkingal co daha ka renpang cen-fa daha, ma, niqan naq senfa, yi-hwe, cung-hu ma fa-yen ka knkingl co daha. Knkingl co daha we,hei seediq ma knuglhangan dheran daha ka ini pentena, tghbaro seediq ka Surisu-co we 1,253,500 ka hei seediq na, tikuh ba hei seediq ka Neya-pungsay-co we 15,000 ba ka hei seediq daha;glahang ba dheran na we Koraw-pingteng-co(7,105km²), tikuh ba dheran na we Pasayar-cengsu-co(37km²), alang pngerah toma co we 2,596 kana. Daha dheran ga Jwesu nii ka Nefeti-pusingkun ma Kanpone we, dheran nTokwo ma Itari.

Jwesu Renpang we niqan 26 co(6 co we mddeka co bale):

瓦萊提契諾格勞賓登日內瓦佛德紐沙特侏羅伯恩圖爾高蘇黎世阿爾高盧塞恩索洛圖恩巴塞爾鄉村沙夫豪森烏里舒維茲格拉魯斯聖加侖內亞本塞外亞本塞上瓦爾登下瓦爾登楚格佛立堡巴塞爾城市法國義大利列支敦士登奧地利德國

Way-cyaw ma cyun-su (外交及軍事)

外交及國際機構

Waycyaw ma kwoci-ciko

Dungus spatis: waycyaw nJwesu

Peeyah knkawas 1515 ka pnrnna dheran alang na Jwesu nii de, ini riyung osa suupu tuumal so cyun-su, cung-cu ma cingci reng-mong di.cong-ri ceng-co nJwesu nii we, pnoda daha Weyena-hweyi ka knkawas 1815 pgkela kana laalang bobo dheran nii. Jwesu nii we,knkawas 2002 mosa tuumal Reng-hokwo ka Jwesu nii, dheya ka plaale ba spooda na kong-ming to-pyaw mosa tuumal Reng-hokwo. Niqan waycyaw kwansi daka kana hari alang ka Jwesu nii, niqan ka ndaan na psbale dualang duri.Uxe hweye-kwo na Oco-renmong ka Jwesu, kndalax knkawas 1990, msnpusal pooda kong-ming to-pyaw mmaha tuumal Oco-renmong ma, ini oda ka ndaan na.

Cyun-su (軍事)

Dungus spatis: cyun nJwesu

Supi nJwesu we niqan ru-cyun ma kong-cyun. Jwesu we ga moda yi’u mingping-cu kesun ka “supi kana ka seediq daha”,ani si 5% ba ka supi na bale, dehuk 20 knkawas betaq 34 knkawas ka rseno daha de, asi ka mosa supi, ani naq mosa cuyen fu-pingyi ka mqedil duri.Ado ka ini ptaayus rcilung paru ka alang daha, kika ini pheyu hay-ctun, meniq ka rcilung ga mtaaayus daka alang ssiyo na we, niqan asu daha mprigo hiya.wano ba Jwesu cinwe-twe nFantikan di we, ini pposa dmayo mccebu alang nuinu ka supi nJwesu.

Cing-ci (經濟)

Dungus spatis: cingci nJwesu

Seediq ka taapa Aporo mnosa skiya mkaro betaq idas we, patis hido sseung daha ali ge “Omika tnaanak smmalu”.Spengun bnrigan we, maha naq mddeka ka patis hido snlmean nJwesu.

Jwesu nii we, msbale ka cingci sucang na ma, malu riyung koci na, knkawas 2011, netun spegun sntkeyan knkingal seediq di we,seediq Jwesu nii ka mtengi bale(spegun kana cin-jong ma uxe cin-jong). Spooda kwoci-hweri smepu de,tg19 knparu ka cingci-ti daha bobo dheran nii; netuin spegun beyax daha mbaruuy de, tg39 knparu ka cingci-ti daha bobo dheran nii;tg20 ma tg18 ka bnaruy daha ma bnrigan daha.

Koci ma sesu (科技及學術)

Tgparu ba kose cya nJwesu (snegul qumi patis hido qmita):

Rayanhato‧Ora (suse)

Ruis‧Akosi (pincwan-se)

awkusuto‧Pikaarto (hangkong kongcung)

aarpoto‧Ay’unsutang (uri)

Nung-yen (能源)

Maha 56% ka sweri hwaten daha, 39% ka yencunung hwaten, tenri sungcan nJwesu nii we, tikuh bale ka aryang-hwatan.Knkawas 2003 iads 5 ali 18, llixun na daha honun hwaten daha ma, wada ini srwai.So nii ka ndaan na: Iya pheyu honung hwaten-cang bgurah di (41.6% ka smruwa, 58.4% ka ini sruwa) ma,lixun ka honung hwaten (33.7% ka smruwa, 66.3% ka ini sruwa).

Cyaw-tung (交通)

Dungus spatis: cyawtong nJwesu

Eluw rulu puniq qndisan nJwesu we 5,063km, npaan na seediq kingal knkawas ge 3.5 ti,eluw rulu puniq nJwesu nii ka mknedux ba Oco. Knkawas 2010 we,spuun smepa kana ttaapa daha rulu puniq ka knkingal seediq Jwesu de, maha 2,258km, ygueguw ba bobo dheran nii (ani si snpengan nii we,ini spegi ka tite, kika snpengan nii ge, ririh so wada rkawan ka duma alang eguw tite). Kongru nJwesu dige 71,454km ka qndisan na,ckceka na we 1,790km ka kawsu kongru. Tgparu ba kwoci cicang ka Surisu cicang daha, knkawas 2011 ka seediq tnaapa sapah skiya we 2,400 wan seediq.

Jen-ko (人口)

Dungus spatis: hei seediq Jwesu ma seediq Jwesu

800 wan ka hei seediq nJwesu, seediq juarman ka eguw bale, niqan seediq Faransisu ma seediq Itari duri.Maha naq 22% hei seediq Jwesu nii ka seediq daha ga meniq alang icil, ckceka na we, maha 60% ka pneeyah O-mong ma,alang Oco cuyo-mawyi renmong; seediq daha ga meniq naq Jwesu we, seediq mneeyah Itari ka eguw bale, maha 17.3% hari seediq daha,bobo na de seediq Toyicu ka bobo na(13.2%), seediq tnheruy peeyah Koroaysiya ma Mongtonekoro(11.5%), ma seediq Putawya(11.3%).Ado ka dmoi baga seediq qnduriq kndalax Surirangka ka Jwesu, seediq Taymiar hari kana, kika lutuc nTaymiar eguw bale seediq pneeyah Yaco ka Jwesu.

Cung-cyaw (宗教)

Dungus spatis: congcyaw nJwesu

knkawas 2019, ssnhiyan nJwesu.

Congcyaw: knkawas riso Jwesu ka kmkawas kndalax 15 betaq knkawas 25.

Citu-cyaw(71%)

Isuran-cyaw(5%)

duna na(5%)

Seediq uka snhiyan(ini kulu sintu ma, seediq ini snhei Utux Baro) (19%)

2019年瑞士宗教分布統計（2015~2017） Knkawas 2019, snpegan congcyaw nJwesu(knkawas 2015 betaq knkawas 2017)
宗教 congcyaw	%
基督教 Citu-cyaw	66.9
天主教 Tencu-cyaw	36.5
新教 Sin-cyaw	24.4
福音教派 Fuing-cyawpay	0.6
五旬節運動相關教派 cyawpay niqan pnugluban Usyunce yuntong	0.4
末世教派 Mosu-cyawpay	0.4
使徒教會 Sutu-cyawpay	0.3
其他改革派 duma ka kayko-pay	1.2

其他教派 dumd cyawpay	0.7
非基督教 uxe Citu-cyaw	6.9
東正教派 Tongcung-cyawpay	2.4
猶太教 Yotay-cyaw	0.3
伊斯蘭教 Isuran-cyaw	5.2
佛教 Fo-cyaw	0.5
印度教 Intu- cyaw	0.6
其他宗教 duma cyaw	0.3
無宗教，無神論，不可知論 Ini snhei niqan Utux Baro	25.0
未知 ini klai na	1.3
完全 uka ba mmaanu	100.1

Kari (語言)

Dungus spatis: kari Jwesu

Kari dooyun na pqlahang Jwesu(spuun kana hei seediq: tuumal hei seediq tnheruy)

Kari Tokwo ka Jwesu(62.7%；72.5%)

Kari Fakwo(20.4%；21.0%)

Kari Itari(6.5%；4.3%)

File:ETHZ.JPG-蘇黎世聯邦理工學院校園，為歐洲大陸最頂尖的教育機構之一。

Cyawyi (教育)

Dungus spatis: cyawyi nJwesu

Senfa nJwesu renpang we, ga na sbege naq ooda cyawyi kana co na, kika lmlamu naq ka cyawyi tisi nJwesu nii.Nqan sapah pysan pnhyengan cunghu ma, seediq daha naq pnheyu, kana ka pnheyu naq seediq daha kwoci sesyaw. Kana syawse cyawyi na we,kndalax mmteru knkaws mosa muuyas ka laqi daha, ani si plaale mosa slluhe de sepac knkawas betaq rima knkawas. Ini hari pntena ka secu daha,maha sepac knkawas betaq mmteru knkawas. Kana we tgkingal ttgesa daha kari ge, uxe kari pqlahang daha,ani si kndalax knkawas 2000 di we, niqan ka ngalan daha tgkingal sslhayan ka Ingyi.

12 kana ka tase nJwesu, 10 we cori-tase, uxe cisu-sing seko ka ttgsun na.

Yryaw wesung (醫療衛生)

Kong-ming nJwesu we, asi ka mari cen-kang pawsen na su-jen pawsen kongsu, sneengan pawsen kndusan rseno we 79 knkawas, mqedik we 84 knkawas,tgqnedis ba sneengan pawsen kndusan seediq klaalang bobo dheran nii.

Alang pngerah (都市)

Dungus spatis: snpegan alang pngerah nJwesu

Seediq teru tnsnakan kingal betaq sepac tnsnakan kingal we, ga neniq alang daha ppngerah.Wada mquri lmiqu bbaro nJwesu smmalu alang pngerah saya ka seediq daha, Curo ma quri nklaan dgiyaq Aarpesu duri we so kiya duri,kika ga lmnglung hawa kesun ka dheran quri hini. Prdingan 21 suci nii, rmabang eguw seediq ga meniq alang pngerah daka ga meniq so lmiqu hari.

閱論編瑞士最大城市排名瑞士城市列表
	排名	城市名稱	州	人口	排名	城市名稱	州	人口
蘇黎世日內瓦	1	蘇黎世	蘇黎世州	384,786	11	圖恩	伯恩州	42,623	巴塞爾洛桑
	2	日內瓦	日內瓦州	187,470	12	克尼茨	伯恩州	38,823
	3	巴塞爾	巴塞爾城市州	163,216	13	拉紹德封	紐沙特州	37,504
	4	洛桑	沃州	127,821	14	沙夫豪森	沙夫豪森州	34,943
	5	伯恩	伯恩州	124,381	15	佛立堡	佛立堡州	34,897
	6	溫特圖爾	蘇黎世州	101,308	16	庫爾	格勞賓登州	33,756
	7	琉森	琉森州	77,491	17	紐沙特	紐沙特州	33,054
	8	聖加侖	聖加侖州	72,959	18	韋爾涅	日內瓦州	32,844
	9	盧加諾	提契諾州	54,667	19	烏斯特市	蘇黎世州	32,265
	10	比爾	伯恩州	51,203	20	錫永	瓦萊州	30,363

Wun-hwa (文化)

Dmoi sepac klegan kari qqlhangan ka Jwesu, lmlamu ba ka ggaya daha,qtaan quri so gaya pnsltudan daha. Laalang Jwesu nii daka ssiyo alang ka mntena kari we, mggaaluk ka gaya daha.Ririh so ga dmoi Si-ow wunhwa ka Jwesu nii.

Wunse (文學)

Hani pheyu Jwesu ren-pang ciida we, dmoi kari Tokwo ka seediq quri hini, kika wunse daha cuuxan we pntasan kari Tokwo.Betaq 18 suci, dmudul mskari kari Fakwo ka Poun ma duma alang di, kika mqpupu naq kingal snpuwan ka mskari Fakwo di ma, qtaan daha bale.

Yisu (藝術)

Cwan-tong inye nJwesu we uyas Yetoar ma, iyuk qnedis Aarpesu.

Mey-ti (媒體)

Ini hetur mpatis maanu ka sin-wun daha ma, mprengo maanu ka seediq daha Sen-fa nJwesu ren-pang. Spooda na kari Toko,kari kari Fako ma kari Itari ka Jwesu tongsin-so klaali, pgkela so ndaan cungcu, cingci,sohwe ma, kana sin-wun ani maanu, Jwesu tongsin-so ka paha kari pklaun na meti Jwesu ma, kana koway meti.

Tiyi (體育)

Tdheriq huda, tdheriq qtinuh huda ma, mkaro ddgiyaq ka kuxul bat yun-tong na seediq Jwesu, malu naq ba ddaun yun-tong so nii ka alang Jwesu duri.

Ppuqun (飲食)

Eguw ba kklegan ka ppuqun seediq Jwesu, so ka cisu-hoko, rakoreto-cisu ma, tnqrelan daha cen-ping ka bunga tumun(Rösti) ge,kuxul kana seediq Jwesu, ma, quri so ini pntena alang daha ma, so ini pntena kari daha dseediq Jwesu we, ini naq pntena ka ssalu daha duri.

Ali smseman, ali gdregan (節慶、假日)

Kkingal co nJwesu we, dheya naq psdehu ali smseman daha, so ka Yen-tan, Yesu sung-ten-ce, ko-cing nJwesu ma, Sungtan-ce we nqan kana ka ali nii.

日期 Ali	中文名 Ngyan kari Telu	英文名 Ngyan kari dame	備註 Kari pncapang
1月1日 idas 1 ali 1	元旦 Yen-tan	New Year's Day
3月或4月 idas 3 ka idas 4	基督受難日 ali psqrutan Citu	Good Friday	復活節前的周五 Berah Fuho-ce ka tg5 ali gndregan
3月或4月 idas 3 ka idas 4	復活節 Fuho-ce	Easter	基督受難日後3天 Bobo ali tg3 ka qnsrutan Citu
5月1日idas 5 ali 1	國際勞動節 Koci rawtong-ce	International Labor Day（May Day）
6月 idas 6	逾越節 Yiye-ce	Passover	與復活節同期舉行 Suupu Fuho-ce smmedung
8月1日 idas 8 ali 1	瑞士國慶節 Kocing-ce nJwesu	National Day
10月14日 idas 10 ali 14	栗子節 Smseman mghei bngebubg	Chestnut Festival
12月25日 idas 12 ali 25	聖誕節 Sungtan-ce	Christmas
12月26日 idas 12 ali 26	聖誕節翌日，聖史蒂芬日 So kusen nsungtan-ce, ali Sung-Sutifun	Stephan's Day

Pnyahan pnatas（參考資料）

CIA
外交部
List of current heads of state and government
https://zh.wikipedia.org/wiki/瑞士（參考自中文維基百科）
Hlidan na Dakis Pawan