Senegal

Pnyahan Wikipidiya
跳至導覽 跳至搜尋
Flag of Senegal
Flag of Senegal- Kwoci (塞內加爾國旗)

Senegal (塞內加爾)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

File:Coat of arms of Senegal.svg-Kwohwey.(國徽)

Gaga kska Meycow ka Senegal, 14 00 N, 14 00 W ka gaga na nniqan. Kana ka knlbangan na o 196,722 sq km (hangan na o Tg88) (knlbanga dxgal o 192,530 sq km, knlbangan qsiya o 4,192 sq km). Kana ka sejiqun o niqan 14,320,055 hiyi. Gaga Dakar ka pusu alang paru, jiyax 4 idas 4 ka jiyax skrayan klwaan. Manu ka dxgal Senegal ga wada sugan 46.80% ka dxgal qpahan, 43.80% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 9.40% na.

Bukung klwaan ta sayang o kiya ka Macky Sall, pnaah hngkawas2012 idas 4 jiyax 2pnrajing kmlawa klwaan. Meniq sipo yayung Sayneciyaar thunac,

File:Location Senegal AU Africa.svg-Ida nkiya nniqan lnglingay. (自然地理位置)

cinkhulan sa knita’ sa brbiru’

Sayneciyaar Konghokuo (Kari Fajuo, La République du Sénégal), tnngayun Sayneciyaar, knlangan Sife. Taka ka knlangan na alang paru. Tguiril ge Tasiyang, Mawritaniya ka tgdaya, Mari ka tgnarac, Cineya daka Cineyapisuo ka tghunac. Tlbuwan Sayneciyaar ka Kanpiya, mtheya kyyayung 560 km ka Wetociyaw ciyungtaw.

Tnheruy[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Tnlaman kawkuseciya, uka patis ciida niqul seediq ka Sayneciyaar di. Isuranciyaw ka Mdudul Sayneciyaar. 10 suci ka pnrdingal pnugeela yahan daha pgkela kari, 95% ka seediq snhei Musuring. 13 – 14 suci, dheran quri tgnarac beyax na nMantingko (Mandingo) qbsuran knlangan, ma mstena niqal Corofu (Jolof) qbsuran knlangan ka hiya duri.

Pkceka 15 suci yahan kmremux na seediq Putawya, dehuk Sayneciyaar. Knkawas 1659, meyah knbgrah pheyu Sungruyisukang ka Fakuo. Knkawas 1864 wada knbgrahan nFakuo ka dheran. Knkawas 1909 pspuwan Sifecow nFakuo, betaq snkyakan na ka dheran.

Knkawas 1959 idas 1, Sayneciyaar daka dheran knbgurah na Fakuo Fasusutan msuupu pggaluk Marirenpang. knkawas 1960 idas 4 ali 4, msuupu di Fakuo matis patis mhedu kari mege kenri, ma knkawas 1960 idas 6 ali 20 pheyu pnkburux. Anu rriqu ba seji knlangn truma, idas 8 ali 20 mhurah ka Renpang. Sayneciyaar daka Sutan (pnkriyux ngayan Marikonghokuo) msaanak pgkela mtburux. Knkawas 1960 idas 8, Riawpoto· Saytaar· Sangkoar mangal pnsgao mgeela tg1 Congtong na Sayneciyaar.

Bobo mtgarang Marirenpang, Congtong Sangkoar daka Congri Mamatu· tiya (Mamadou Dia) msuupu qmlahang. Knkawas 1962 idas 12, mtutuy pkriyux mqlahang, ani si wada ini dehuk. Qrapan ka Tiya leban sapah kuung, ma spooda bgurah senfa ka Sayneciyaarp pgkere tnloongan na Congtong. Knkawas 1980, malix Congtong ka Sankoar, splutuc pnsgao na seediq Aput· Tiuwfu (Abdou Diouf). Knkawas 1998, 2 idas 1 ali, Sayneciyaar daka Kanpiya mpluwan pngalan kesun Saynekanpiya Repang. Ani si, Knkawas 1989, wada mtgarang. Kndalax Knkawas 1982, Kasamangsu (Casamance) mdeka beyax ma ini setuq beyax supi mqqhun.

Aputu· Tiuwfu kndalax knkawas 1981 betaq 2000, dmoi oda Congtong. Psmeyah pgglahang ptuuman mpqlahang seediq, peelih sqlahang na sehu, pkrana ddaun pggaluk di ptuting knlaang pntraguh, pkmalu oda mingcu daka beyax seediq-jencen. Mn 4 pnryuxan dmoi oda Congtong ka Tiufuw. Knkawas 2000 senkiyo congtong ciida, wada ini baka na mdudul Fantuwetang Aputulaye· Wato. Mhedu moda mn 2 ptbale pntheruy mpriyux ddooyan keri ka Sayneciyaar, ma mnnexan nii kkingal contang mpriyux oda ka kenri. knkawas 2004 idas 12 ali 30, pgkela kari ka Wato Congtong, sehu Sayneciyaar daka beyax pnckaan, matis patis ptbale Kasamangsu, pgkela malix mccebu pgckaan beyax ka Kasamangsu. Knkawas 2012 idas 3 ali 25, moda mn 2 psgao Congtong ka Mayci· Saro, mangal pnsgao ka mhiti, wada na ini baka mkmplutuc ka Aputukaye· Wato, 65.80% ka bntaqanpnsgao, dehuk mangal bggurah Congtong.

Kdkilan[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Meniq tgiril Feco ka Sayneciyaar, dheran breenux hari ka kana. Tgnarac daka tghunac kkubu. Kyrcilung meebun ma mkkubu ka bbnaquy.

Ayus tgdaya ka yayung Sayneciyaar (the Senegal River), 850 km ka qndisan knlangan truma. Niqal yayung Kanpiya ma Kasamangsu ka Sayneciyaar. Alang tparu ka Taka, meniq Yatociyawpantaw (the Cap-Vert Peninsula), ga dheran tu iril ka deriq hiya.

Dndilan Bgihur Yyahan Sayneciyaar, karac Jotaymangyeciho, qyexan ka rbagan ma mnddengu ka misan. Ckceka daka tgnarac mdeka dhera naro. Knkkawas 600mm ka qnyexan, kndalax tdaya quri thunac mpkrana. Idas 6-10 ka ali qqyexan karac. Knbrawan kntlexan spuwan smepu idas ge 27°C, kntruma na knuxun spuwan idas smepu ge 17°C, kndalax dheran kntruma quri kyrcilung ka meelih.

Gnyusa sqlahang[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Dheran Sayneciyaar

Dheran gnyusan sqlahang Sayneciyaar ge 14 kana, sugan 45sung, 103 sen. 11 pnsugan knkingal knklega ci ka Sayneciyaar:

  • Takaci
  • Ciyoarpeloci
  • Fatikoci    
  • kawlakoci
  • Koartaci
  • Ruciyaci
  • Matamuci
  • sungruyici
  • tanpakuntaci
  • Cesuci
  • Cicingsawarci

Knkawas 2008 idas 9 ali 10, teru ka knbgrahan, kafuringci, Kaytukuci, Sayciyici.

Pnqlhangan (Cungcu)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Congtongcu Konghokuo ka Sayneciyaar, ima knkawas ali pqpahun na ka Congtong (Berih knkawas 2007 ge mpitu knkawas). Congtong saya ge Mayci· Saar, knkawas 2012 idas 4 prading ddooyan na beyax pqlahang. Kuohuwe na Sayneciyaar ge Iyencu, 150 kana ka tloongan prngagan, spaanak ka ali senkiyo, rima knkawas ka ali sqeepah daha. Knkawas 2019 idas 5 ali 4, spooda Kuohuwe pryuxan ka Senfa Sayneciyaar, lixan ini yuxi ka tloongan congri. Beyax sqlahang spooda Congtong.

Ppyahan[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Oda ppyahan sphuma na Sayneciyaar (trabus, wata, pae), pnkdiyan qcurux, kowangye (Ringkuwang) mgeela, bbaro kongyehua na daka knlangan Sife. Psliyam gingko knlangan Sife ge, alang paru Takoar. Knkawas 1994 idas 1, sdayo Luwan Kuociyencu, pooda kingal oda pkriyux ppyahan ka Sayneciyaar. Pnkriyux nii pglayun ka hbangan knlangan (Hbangan Feco, pnspuwan hbangan di Fuwakuo, saya pgeegul di Owyen) hridan kndalax 50%. Ma kndudung lixan ka sqlahang sdayo hbangan na sehu di.

Sqita hnridan 2.1% knkawas 1993 knlangan, kingal oda knpryuxan paru ndaan na Sayneciyaar. Ndaan knpriyux nii, kndalax knkawas 90-01, knkkawas pnkrana snepu GDP mstena hari 5%. Knkkawas pnkrana sprana hbangan meelih betaq 1%, ani si dehuk knkawas 2001, snpegan mrana dehuk 3.3% dungal. Snbrexan msbarux sspegan GDP kndalax knkawas 93, 13.8% pnkrana musa 16.5% ka knkawas 97.

Sqita pndaan nii irih pnrdingan tnnais ba ka pnkrana ppyahan knlangan klangan ka Sayneciyaar nii duri peni. Ngalan oda kongye knlangan, kana pkunaun ge, ppuqun, knriyan kuwangcan, pyahan semento, huafe, stinun, speeyah suyotiren, ma oda sprigo. Sposa alang icil dungal kana so qqcurux, huwaseping, wata, pala, rohuwasung ma ringsuwankay. Pbrigan knlangan icil ge Ingtu, dehuk pnsaan 26.7% (Knkawas 1998). Niqal ka alang icil dungal we, di Meykuo, Itari, ma Ingkuo.

Kingal pngeegul ppyahan knlangan Sife spuwan speeyah, kndrumuc ba pooda pskingal gnyusan ma pskingal nngalan kuwansuwe ka Sayneciyaar. Ma knlangan pskingal kongsangye Feco ka Sayneciya duri.

Knkawas 1996, qtaan kana pnslutuc wangciwangcan ka Sayneciyaar, pnkldaxan pnkbgurah ka oda Sinsi cisu. Pnyahan naq seediq daha GDP ge 82%. Ma quri oda pnkhenuk, so ka qnbsyaqan uka qqpahun meniq alang ppngeran, ini pstena ka ppyahan daha, kana maangal qnquwan oda lqlaqi rsriso.

Hei Knlangan[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Knkawas 2017, hei knlangan Sayneciyaar ge 1585 wan, luwan seediq Worofucu 40% mgeela kneegu, ma Poarcu, Serearcu ka mhiti. Kana hei knlangan nii, 90% ka snhei Isuranciyaw, 5% ka snhei Payuwciyaw, 5% ka snhei Romatencuciyaw.

Pnyahan pnatas (參考資料)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]