Nsgan Sing-ceng

Nsgan Sing-ceng(kari Truku : alang Paru, kari A-mis/Pang-cah o Su-da-da-tan sun, kari Klmukan o Sin-sya-hiong). Tnhangan seuxal o Tu-ru-man(Tru-wan) aji uri o Ta-ru-wan(T-ru-wan). Ga mniq tgdaya nyusan Hua-lien Tay-wang. Tgdaya ni ryaxan hidaw o mlutut nsgan B-su-ring, nklaan hidaw o mlutut Gsilung paru, tghunat o msseayus ayug Mey-run ni alang paur Hua-lien. Knlbangan dxgal o 29.4095 2 psrurul km. Mlutut dha alang paru Hua-lien o tgbilaq bi knlbngan dxgal nsgan kana nyusan.

Nsgan nii o rhngun Hua-lien, nniqan na nkiya dxgal o mllkuh ddgiyaq mssiyaw gsilung paru, niqan sun “Sbsuk daan Sing-ceng” tmhangan uri. - pnlaq gsilung o paah tghunat Ci-sing-tan bitaq tgdaya qqtaan ssiyaw gsilung paru saw whwihingan. pnyahan kngkinga nanak uuqun qnpahan dxgal na o lala bi ni niqan bi kingal nanak pnskraya tndxgal na. qyqaya btunux ni pnyahan knsyangan smnlaan bbtunux mrana lala bi. Malan saw mgseesu bi hnyaan dseejiq alang, niqan bybiyax pkrana rrrigaw qqtaan. nsgan Sing-ceng o niqan 1 suyang bi tnhangan “Suyang bi alang qsurux man-bu ” sun. “Man-bu” nii o balay bi pusu kari niya o grig 1 klgan grig mpgriq mlglug Cung-mey-cu, uyas ni grig na o hhmut tqqaras peiyah kana lnglungan na ini purug uuda

Yasa msllutut alang paru Hua-lien ni mdha dha nsgan Cian ni maa mqlahang elealang alang paru Hua-lien. Seupu kana elealang hmragan hiyi o 20 sngari kbuhug. Tgkingal tgparu bi pusu sbrigan Cya-ru-hu, HOLA o gaga mniq nsgan nii.

Dxgal

Hnyigan dxgal

Kana nniqan nsgan Sing-ceng o tggaaw msbbreenux dxgal, yaa bi 97% ka dxgal bbreenux, bbaraw ka tghunat tgdaya, dgril ka nklaan hidaw ryaxan hidaw, knbragan tghunat tgdaya o 16 kungri, Knlbangan nklaan hidaw ryaxan hidaw o 5 kungri. Niqan endaan yyeayung Mey-run, San-san ni S-bi-ki. Rahuq na qmpah dxgal ni qmpah tmqsurux ka quri pnyahan qnpahan o prrana smmalu qyqaya bbtunux o embiyax mtrana bi uri. Kska klwaan nsgan Sing-ceng o sgun 8 alang : alang Sing-ceng, Sun-an, Kan-ri, Ta-han, Pey-pu, Cya-ring, Cya-ri, Cya-sing. Kana nsgan o sgun tgdaya Sing-ceng ni tghunat Sing-ceng 2 paru nniqan duri, ayug San-san ka ayus dha nniqan nii.12 kungri ka ppnyaxan dha. Tgdaya Sing-ceng o kana 2 alang Sing-ceng ni Sun-an msdalih Saan rmigawq qmita nkana Truku nKlwaan ni elug paru Su-hua, ptasan tgska Bsu-ring, ptasan bilaq Sing-ceng, Pyaan tdruy qrngul Sing-ceng, Sapah thkmuan utux Sing-ceng, Rwaan nkana Sing-ceng ni ida elug nealang Sing-ceng dnii ka seangal na hangan ngsan niya ka snlaan elealang ga mniq tgdaya Sing-ceng hiya. Kiya ni hini o wana 25 kbkuy bi ka hmbragan hiyi dha ni nniqan dha kana ngsan 1 tnegmstatan. Tghunat Singceng o kana Pey-pu, Cya-ri, Ta-han, Kan-ri, Cya-sing ni Cya-ring nnii 6 alang. Niqan kana nsgan tglala bi hmbragan seejiq kida.

Yaa bi 3 kungri hntyaqan dha klwaan alang paru Hua-lien. Pyaan tdruy qrngul Peypu, qpahan ngsan Sing-ceng ni qpahan sspug sapah, qmpringan mqpah dxgal, sapah pdsan patas, spuhan mrata klwaan, Ci-sing-tan, trilan asu skiya Hua-lien, pusu nniqan asu skiya mrata Cya-san, paru ptasan dduuy Ta-han, ptasan tgbaraw Hay-sing, ptasan tgska Sing-ceng, qpahan biyax samaw Tay-wang ni Cya-re-hu nnii pusu dnuuy o nii mniq tghunat Sing-ceng kana.

Karat

Mquri karat kratan mtarux hari ka karat bgihur, 1 hngkawas kana nsgan snpuan ka kntlxan na o ses 22.5 tu. Snpuan ka qnyuxan na o 2264 kungri, malu ni meuxul bi karat na, 4 krkarat na mdka karat srnabaw meuxul.

Endaan

Seuxal ka nsgan Sing-ceng o “Tru-wan” ksun tnhangan seejiq tnpusu klgan seejiq Truku. Hlun kari Klmukan do “Tru-man” aji o “Ta-ru-man.” Kska knlwaan hngkwasan Cya-cing knxalan Man-cing siida, Seejiq nyusan Tan-sui U-caun madas mqpah dxgal miyah knbgurah hini.ni mnlala bi yahan mangal tunux seejiq Truku. Kidni smmalu daka qlhangan gmhtur, tnhangun dha “Sing-ceng”(bgurah alang)sun. Babaw na hiya, yasa ini bi pstuq miyax kmrmux ka seejiq tnpusu ni sqada dha da ni tghjil tghunat da. hngkawas 1875, Hu-ceng thowlang mrata Ru-ta-cung madas mrata miyah gmeelug elug paah Suaw bitaq Hua-lien, dxgal nii ka tg1 alang tmayan na Hua-lien. Kiya ni kika sun “Sing-ceng” Hngkwas 1896, yasa ini baka tnegjyalan Cya-u do rrihan mangal Ni-hung da. Hngkwas 1914, klwaan Ni-hung siida ka pusu mdudul Taiwan Cuw-cyu-ceyn Matay. Hiya bi nanak madas mrata Ni-hung miyah mkan seejiq Truku. Babaw wada sbliqan do phyugun hini ka nyusan sbiq Sing-ceng nyusan Hua-lien-kan. Pusu sapah mdudul iiyux kmdamat endaan pusu mdudul Cuw-cyu-ceyn, hngkwas1920, seangal na isil hangan na “Yin-hay” ni prihan “nyusan sbiq Yin-hay” ka nyusan sbiq Sing-ceng ni truma na o kmlawa dxgal Ping-yi. Hngkwas 1937, knpriyux smmalu alang ka nyusan Hua-lien ni laxan ka nyusan sbiq Yin-hay, dxgal Ping-yi o prihan thnganan “alang Yin-hay” ni klwaun quri nsgan Hua-lien nyusan Karin-gko. Babaw nhdu tmgjiyal do ida dmuuy hangan niya. Kmlawa ida dxgal seejiq tnpusu nsgan Hua-lien ni smmalu nsgan Yin-hay nyusan Hua-lien. Hngkwas 1946, brihun smudal hangan “Sing-ceng ” ni prihan hangan nsgan Sing-ceng. Babaw na hido psnakun niya ka quri seejiq tnpusu mqqdgiyaq, phiyug isil nsgan Bsu-ring bitaq sayang.

Ptyusan nniqan qqpahan euda

Spuun 8 alang : alang Sing-ceng, Sun-an, Kan-ri, Ta-han, Pey-pu, Cya-ring, Cya-ri, Cya-sing.

Hnblagan hiyi

Tg3 hnbaraw pnkixan, tg4 knlala hiyi sdseejiq nsgan qpahan nyusan Hua-lien ka nsgan Sing-ceng, mgkala snpuan kana klwaan ka hnbragan pnkixan dseejiq na. 15 hngkawas dnii, ida ga asi eniq kska 2 ni bitaq 2.1 kbuhug ka hnbragan seejiq na.2019 hngkawas tg5 idas nhdaan ni 2011 hngkawas nhdaan ka hbragan hiyi o mndka balay kana. Meungat bi knpryuxan na. 1 na hiya saw kingal nanak hnyaan na knrnaan alang paru Taywang. Kiya ni hngkawas snnii hari do wada sgpurug qpahan nyusan Hualien ga mniq alang Pey-pu hiya smmalu 651 spsapah 7 tntunan sapah dembbiyax, tg1 tntunan o ssbrigan. Mnda pnspuan sbrigun qmeepah qnpahan nyusan. Yasa msdalih bi nniqan alang paru Hua-lien, niqan prparu bi sbrigan ka ga hini. Babaw na hici o maa 1 na hiya mha aji biyaw mrana bi alang nyusan Hua-lien.

Smapuh

·      Spuhan kana Hualien mrata klwaan   

·      Spuhan klahang knudus nsgan Singceng nyusan Hualien

Qqpah pnyahan

Qqpah nhuma

Knlgan pnegalang nsgan nii o bukuh, sqmu, ptpajiq, payay slaq ni bunga dnii ka pusu bi. Duri ni niqan cicih ka dxgal hmaan sagas, piyas, blbul ni tlahi nnii. Pnurug snpgan qpahan pusu mspug nyusan Hua-lien ga, mtduwa qpahan ka knlabang dxgal o 943.87 kungcing. Paah hngkawas snii yasa mttbiyax bi ka qqpah tgsuyang bi dxgal ni pyahan qpahan rrwaan qqtaan hnyaan mneudus, mqpah do prajing nii pprana pskraya kingal nanak pnyahan uuqun sbrigun quri alang isil klwaan ka saw muka, sari, bunga, qnmasan pajiq ni sruhing nnii. Quri qpahan tmqsurux o sgun mtabug qsurux (qsiya) ni mtabug qsurux siyaw pnlaq gsilung ni dalih tmqsurux gsilung paru (mrmun qsiya). Pusu bi kingal nanak qsurux mrmun qsiya o niqan qsurux Cing-yiu, qsurux huy-taw, qsurux cei-yu, qsurux pay-tay, qsurux sa-yiu ndnii. Duri ni niqan sapah pgruway prnaan smlaan cengyiu qsurux. Qsurux langu yayung o tmabug lala qsurux ukow, qsurux riyi, tmiyay kbowlung Tay-ko.

Qqpah smmalu

Tg2 tntun pnyahan qmpahan o qpahan pprana smmalu qyqya bbtunux ka pusu bi. Pnyahan snluan na o saw bbtunux huakang, tari, knpriyux, sewun nnii ka qyqaya ssalu, tasil dxgal, qcinuh btunux qyqaya sapah ka pusu na. Seupu kana nsgan o niqan 23 sapah smlaan, bnrihan pila knlala pnyahan snlaan ka 1 hngkawas o yaa bi 54 hpucing pila.Duri ni btunux tari, yiu, meykuy ni snlaan kingal nanak knsyangan qtaan suyang bbtunux o ida pusu bi pnyahan snlaan qnpahan nsgan alang hini uri. Sayang ka ska nsgan hini o niqan 12 sapah smlaan paru bilaq ini pndka ka sapah qyqaya suyang.

Qqpah smbbarig

·      Sbrigan Hualien Cya-re-hu : 15 spgan elug Cyari nsgan Singceng nyusan Hualien             

·      Sbrigan Singceng sbrigan ramil Ceyn-cya-hu      

·      Pusu nniqan bbrihan Ceynrieyn (gaga mkug pqtaan sbrigan na)  

·      7-11 sapah sbrigan    

Kndsan seejiq

Djiyun bi kari alang o kari Truku ni Amis. Dseejiq na o tnhjil pnaah Cungyeyn (Taru)hbaraw bi ka seejiq Klmukan ni seejiq Ngayngay ini khbaraw ka Seejiq Tnpusuu mkbreenux. Babaw nngalan duri ka Taywang do aji bilaq ka dseejiq nklwaan isil alang Taru miyah thjil hini uri. Gygaya kndsan seejiq o ida saw gaya uuda kndsan smudal Min-Yey, Seejiq Tnpusu mkbreenux(seejiq Amis). o kngkingal hngkawas tg8 idas o muda smqaras nngalan uqun, Truku o kngkingal hngkawas tg10 idas muda smiyan Mgay Bari.