Nsgan Sin-yi

Nsgan Sin-yi（kari seejiq Bunun o Nehunpu-siang, kari klmukan o Sìn-gī-hiong, kari ngayngay o Sin-ngi-hiông）, ga mniq iyax nklaan hidaw alang paru Nan-tu Taywang, tgkingal alang nniqan seejiq tnpusu ka alang nii（kingal o alang nsgan Jin-ay）. Mgtugut tgdaya alang nsgan Jin-ay ni Yu-ce, mgtgut nklaan hidaw alang nsgan Wan-jung ni Cwu-si alang nyusan Hwa-leyn, mgtgut ryaxan hidaw alang nsgan Swey-ri ni Ru-ku ni Cu-san, mtlutut iyax tghunat ryaxan hidaw alang nsgan A-ri-san alang nyusan Cya-i, duri ni, mtlutut tghunat alang nsgan Taw-yeyn alang nyusan Kaw-syung, hiya ka llabang balay dxgal kska alang nyusan Nan-tu, kiya ni seejiq na o hghaw balay. Kana eleang nsgan Taywang   knlbangan dxgal o hiya ka tgdha knlbangan na(smsul alang nsgan B-su-ring Hwa-leyn）. Alang nsgan Sin-yi nii o ga mniq pusu dgiyaq ska Taywang ni pusu dgiyaq Yu-san, hrus balay ni saw smeisug. Nniqan pusu qpahan alang o ga mniq 518 tnxalun knbragan, yaasa nniqan na jiyan ni keeman ini bi pndka ka knxlan niya. Tgbaraw balay dgiyaq Taywang Yu-san, ga mniq tgtruma nsgan ni ayus alang alang nsgan Taw-yeyn. knhbragab seejiq na o yaa bi 1,6 kbuhug hiyi, nhbaraw bi hiyi kana alang nsgan klwaan Taywang ka alang hini o 2020 hngkawas 4 idas do wada sklaan nsgan B-su-ring ka knhbragan hiyi dha da, kiya ni tgdha knhbragan hiyi dha da. seejiq ga mniq ska alang nsgan hini o seejiq klmukan ni seejiq tnpusu mdka knhbragan dha, seejiq tnpusu o seejiq Bunun ka lala balay, ida bi 95％, seejiq Cow o 5％. Pnkari Bunun ka alang nii.

Ris(歷史)

Brah naka alang nsgan Sin-yi nii o, dxgal seejiq tnpusu nklwaan knxalan Nihung han, 1945 hngkawas siida do, pryuxan dxgal nniqan dseejiq tnpusu da, hangan na plealay o alang nsgan Rwu-nu han, bukuy do pryuxan hangan Sin-yi da.

2014 hngkawas siida, mnda saw nii embrax bi powsa kari baraw ka dseejiq, dngesan dha o aji nami ka hangan alang nsgan Sin-yi msa, rubang dha pryuxan kingal hangan nkari sibiyaw dha nanak.

Bnkgan qpahan alang

Kana elealang alang nsgan Sin-yi o ga mniq siyaw yayung kana, dhaka paru balay yayung dha hini, ga kdhaun paru yama ka dha yayung nii, gmeelug siyaw yayung hiya ka seejiq niya mmggaluk ni musa ana inu.

Yayung Cwow-swey-si

alang bilaq Tiri（Ta-ma-rawan/Tamazuan）

alang bilaq Tan-nan（Wa-ra-mi/Malavi/Laidazuan）

alang bilaq Swang-rung

alang bilaq Jen-hu（Jen-rwen/Rwu-rwu-ku/Lanlun）

Yayung Cen-yow-ran-si

alang bilaq Ming-te（Neymaw/Nehunpu）nniqan bnkgan qpahan Sin-yi

alang bilaq Ay-kwu

alang bilaq Ce-cyang

alang bilaq Hung-cyu（Sa-ri-tung/Salitung）

alang bilaq Wangsyang（Si-na-paran/Si-na-balan）

alang bilaq Row-na（Rwu-rwu-na/Lu-lu-na, Pi-se/Halusipun）

alang bilaq Wang-mey（Wang-syang/Kailbuan, Cyu-mey）

alang bilaq Tung-hu（Hese/Ho-sa）

alang bilaq Tung-pu（Tum-pu）

alang bilaq Sen-mu, pusu bi alang nniqan seejiq klmukan

Rgagan

Yu-san saan rmigaw pnhyugan klwaan nii o aji wana paru yama nanak ka saan qmita, tai tasil nsbiyaw, pnspuan pnegdxgal,drdowras ni ayug na o saw sklwiun bi taan, qixan bi kjiyax, mtbnaw bi kana qhuni na hiya, kska alang Taywang o hiya ka tgtru hraan bi qsiya ka alang Sin-yi nii. Duri ni, ana manu ga meudus Yus-an saan rmigaw pnhyugan klwaan hiya o, sun ka ga meudus kska saw dxgal alang Yu-san hiya do, kana ka qqhuni, sspriq ni smsamat o lala bi klgan. Karat na o paah mtalux ni bitaw mskuy o niqan kana, nasi ta musa mksa ska saw nii alang do, mdka ga ta qduun mksa kana ka alang Taywang da.

Duri ni, kska alang hini o niqan ka kingal ka saan mksa ka elugnsbiyaw Pa-tung-kwan ksun, elug nii osmnlaan klwaan seuxal, iiyux dha kklawa Taywang, wada bi drumut dha gmeelug. Klwaan Nihung siida do, malan na gmeelug dha elug uuda knsat duri, iiyux dha qqlahang sejiiq tnpusu, ana ya saw nii o, ida mrmun bi musa tmjiyal Nihung ka seejiq Bunun.

Elug sbiyaw Pa-tung-kwan：Elug nsbiyaw Pa-tung-kwan o snalu 1875 hngkawas siida, tru elug ka snalu dha paah nklaan hidaw ni bitaq ryaxan hidaw alang Taywang, tgkingal ka elug nsbiyaw Pa-tung-kwan nii, wana hiya nanak ka msngari sayang da. Elug nii o smnlaan dha paah ryaxan hidaw Ring-se-pu（kika alang nsgan Cusan alang paru Nan-tu sayang）, bitaq Pu-se-ke（kika alang nsgan Iri alang paru Hwa-leyn sayang）, knbragan na o 265（152 10kb tnxalun）, ngalan smnlaan nsbiyaw Klwaan Cung-haw-ming-kwu ka elug nii. Qmqur smalu elug nsbiyaw Pa-tung-kwan nii ka thowlang o, wada pkmalu balay qqeepah dha ska alang Taywang siida. Hmuya ma asi ka smalu elug nii hug？ Dh aka pusu niya, tg1 o, 1874 hngkawas siida, seuda na emdaan Mu-tan-se ka klwaan Nihung, smkagul mrata niya musa mkan dseejiq tnpusu Paywang, duri ni, smura kana alang Taywang duri ka Nihung siida, yaasa saw nii do, niqan ka duma seejiq mkla lmnglung asi ka edwaun bi qmlahang ka ssiyaw silung Tawang msa do, tai ka thowlang mklawa Tayawang Cen-paw-cen powsa nhari patas thowlang baraw, asi ka glgun ka elug uuda paah nklaan hidaw ni bitaq ryaxan hidaw alang Taywang msa. Tg2 na o, yaasa dxgal ryaxan hidaw Taywang o lala bi ka seejiq thjil hiya ni ini tuku jiyun ka dxgal do, knteetu sndxgal mkeekan kjiyax, asi ka saan nhari thjil dxgal nklaan hidaw Taywang ka duma niya, yaasa lala bi dxgal ka hiya na ni ini tbuli niya na. Kiya ka kiya ni, ini smlii ka elug , ga htrun paru bi dgiyaq ka uuda do, mha msqriqu bi thjil ka hbaraw bi seejiq da msa lmnglung. Siida, hbaraw bi ka seejiq mqaras balay qmita saw kari thowlang Cen-paw-cen.

Manu saw kiya do, babaw mniyah kmuruy ddaun kksaun elug ka mqeepah na da o, dngsan Cen-paw-cen siida o, tru ka elug ssalu niya paah ryaxan hidaw ni bitaq nklaan hidaw, nii o elug tgdaya（paah Kma-ran Su-aw ni bitaq Hwa-leyn Ci-ray）, elug tgska o （paah alang nsgan Cu-san Ring-se-pu ni bitaq Hwa-leyn Pu-se-ke）、ni elug tghunat（paah Pin-tung Ser-yaw bitaq Tay-tung Pey-nan）, true lug nii ssalu na. Kana ka elug snalu na hiya o, tai ka elug tgska “Elug nsbiyaw Patungkwan” ksun nii o, dndulan mdudul thowlang mrata U-kwang-ryang smalu.

saan sbgihur

ulay Tung-pu

Ping-ray saan qmita

ayug saan rmigaw msdangi tglaq bung bnug hakaw utux

tglaq bung bung Ywen-rung, tglaq bung bung Swang-rung

dowras tama ni laqi

elun saan mksa Tan-ta, pnegalang Tan-yey, elug saan mksa Jen-rwen

tglaq bung bung Mu-kwa-keng

paru qhuni nsbiyaw

qhuni mddungus

Phmaan pnegalang

risah

yabas

tmatu

budu Cwi-hung

abura mnihur

Ucya Yu-san

sinew masu Ma-ra-sang