Nsgan Hay-twan

Nsgan Haytwan （kari Bunun dseejiq Cwin o Haitutuan）o ga mniq iyax tgdaya ryaxan hidaw alang nyusan Tay-tung, hiya ka cigkingal rima alang nsgan Seejiq Tnpusu nyusan Tay-tung, mgtugut tgdaya alang nsgan Banita nyusan Hwa-reyn, mgtgut nklaan hidaw alang nsgan Cisang ni Kwansan, mgtgut iyax nklaan hidaw tghunat Ru-yey, mgtgut ryaxan hidaw alang nsgan Tawyeyn alang paru Kaw-syung, mtlutut tghunat alang nsgan Yeynping, kska alang nyusan Tay-tung o hiya ka llabang bi dxgal niya, kska bnkgan qpahan alang o ghhaw bi seejiq na uri, manu saw nii do, kska kana tgtru bnkgan qpahan alang Taywang o, paah ta bukuy smpug o hiya ka tgdha knhbrgan seejiq niya. Ana ya saw kiya o tgempitu knlbangan dxgal na ka hiya. Alang nsgan Haytwan nii o ga mniq bi babaw dgiyaq paru Taywang, kmguaw saw yama paru ni ayug paru ka hniygan alang nii, ini bi ksbalay taan ka hniygan dxgal niya, kska hiya o niqan niqan ka yayung Sing-urwisi, Rungcweynsi, Cyanasi, Kantingsi muda qluli kska alang nii, karat na mgtalux ni sbgihur. Kska alang nsgan hini o kmguaw seejiq Bunan Seejiq Tnpusu Taywang kana, qqpah dnuuy dha o pnaah qqpah dxgal ka pusu bi.

Endaan

Alang nsgan Haytwan o kika pusu bi nniqan seejiq Bunun, kari ̔̕Haytwan ̕ nii o sgpaah kari Bunun ̔Haitutuan ̕ hlitun rmngaw ka kari nii, pusu kari nii o ̔nii tlbuan yama ka tru nniqan ni wana kingal ka mtrawah taan ̕ , mdka quwaq ngiyaw bbuyu taan ka hniygan dxgal alang nii, kiya ka kiya ni, ini tlutut siyaw silung ka alang nii. Alang nii o pklu bi klwaan Cingcaw siida, jima niqan ka alang bilaq Sing-urwow, Rirungsan, Tanna ni Taritu, knxalan klwaan Nihung siida, ngalan dha nniqan seejiq mkbuyu pklwaan Taytungting Kwansancwin, babaw mhdu tmjiyal ka abaw dxgal do, psepuun dha alang nsgan Rirung nyusan Tay-tung（kika alang nsgan Kwansan sayang）, 1946 hngkawas siida do, hana srwaan thowlang baraw ni phyugan alang nsgan ̔Haytwan ̕ ida bitaq sayang da.

Mkug bnkgan qpahan alang Alang nsgan nii o niqan mataru alang bilaq ni mspatul kingal qpuruh •alang bilaq Haytwan •alang bilaq Kwangyweyn •alang bilaq Ritaw •alang bilaq Uru •alang bilaq Kanting •alang bilaq Cyana

Saan rmigaw

Yakow saan rmigaw qmita

Brah daan smeliq paru bgihur Murake siida, kska elug ddaan Nanheng o, Yakow saan rmigaw qmita nii ka ida daan bi rmigaw qmita ana ima seejiq, ga mniq ayus alang nyusan Tay-tung ni alang paru Kaw-syung, kpraan yama nii o ga mniq babaw gsilung 2722 tnxalun, knbragan na o ida bi 600 msngari tnxalun, tai ka bling Takwansan pusu bi wada muda mruq paru dgiyaq Taywang o, kika tgbaraw bi euda elug Nanheng, hiya ka elug euda tgbaraw bi qnquran biling alang Taywang uri. Yaasa qnquran bling nii ga muda euda qsiya do, ska bling nii ga ini pstuq hmbuy ka qsiya, nasi ta dmuuy samaw jiyun baga mksa ska hiya siida, saw skrwhun ni malu balay.

Bling Takwansan o gmeayus nklaan hidaw ni ryaxan hidaw alang Taywang：quri ryaxan hidaw o nealang bilaq Meysan nsgan Tawyeyn alang paru Kaw-syung； quri nklaan hidaw o nealang bilaq Ritaw nsgan Haytwan nyusan Tay-tung, ana ya mgtgut bi ka dxgal nii o, ini bi pndka ka karat dha, quri alang Nyusan Tay-tung ka kuwaq bling Takwansan o, yaasa seadas bgihur ka qsiya do, steetu quri yama do asi krulung dni qmuyux da, ida bi babaw kndaxan 4 iyax tuku ka sqixan na balay, tai ka babaw gsilung 2500 tnxalun ka yama nii o maa rulung gsilung, malu balay taan.

Brah daan paru bighur siida ka Yakow o, tduwa lmda ssiyaw elug ni qmita malu bi taan ka kneuda seejiq, saw ka tasil Syangyang, rulung silung gqguq ayug paru, rnaaw ddgiyaq, prparu qhuni nsbiyaw, bungbung tglaq yama, tduwa mkleelug qtaan kana ka saw nii, nklaan hidaw saan mtaqi ka bling Yakowsancwang hiya o, kika paru ngahu dowras Kwansan malu bi saan qmita. Ssiyaw na hiya duri ka ida nkiya nniqan ana manu ga meudus hiya o, lala balay aji qlingun smpug, hini o tduwa saan qmita, steetu yama, mkksa elug yama, saan mseupu mkan nhapuy ni hmrapas, ana ima seejiq mkmusa hini o ida mha mqaras bi ni kasi keungat ka ana manu slhbun qsahur niya.

Kiya ka kiya ni, 2009 hngkawas siida, daan smliq paru bgihur Murak ka alang nii da, tai ka elug Nanheng nii o lala balay wada daan smliq bgihur, ida bi ka iyax elug Yakow, paah nklaan hidaw quwaq bling Takwansan ni bitaq sngayan tdruy hiya o, asi bungi paru rngsux kana, ida bitaq sayang ka elug（paah Haytwan bitaq rnaaw saan rmigaw Syangyang） nii o ungat ka elug uuda da, wada asi htri kana, ini tduwa mtmay ka ana manu tdruy, ana ya saw kiya o, ida bi 2021 hngkawas siida da o, ptrwahun pstmay duri.

Hakaw wiwil Teynrung

Hakaw wiwil Teynrung nii o ga mniq alang bilaq Curu nsgan Haytwan quri hakaw Teynrung ssaan rmigaw hiya, hiya o ga mniq babaw gsilung 721 tnxalun, knbragan niya o 110 tnxalun, tai ka qndhyaqan hakaw ni ayug o 80 tnxalun. Hakaw Teynrung nii o qmatar yayung Curisi, sgpaah ta thiyaq qmita o aji hmut knmalu taan.

Tai ka kska hakaw Teyrung ssaan rmigaw hiya ga, ayug paru yayung, btunux saw sklwiyun taan ni yyyayung o aji hmut knmalu taan, tndhuun bi ana ima seejiq mnsa rmigaw qmita hiay, ida bi ka scimu hari ka qsiya ulay sriyu pahh tasil dowras o, bitaq mgbanah ni saw mqalux hari taan ka endaan qsiya ulay nii, sun ta haya qmita ka tasil btunux nii o mdka rsuhan seejiq ida nkiya ka paah sbiyaw.

Mhiyug ta babaw hakaw Teynrung nii siida, sun ka ga mniq babaw ayug paru do, mksa ta hakaw nii siida balay bi saw smeisur, duri ni smnghak ta kska na hiya o pkmalu bi qbubur, yaasa saw nii aji hmut knmalu do, hbaraw bi ka seejiq musa kska hiya rmigaw, pkawbu mtaqi, mkksa ni muduh siyang, malu balay ssaan rmugaw kana ruwan sapah ka hini, ana ima mnsa rmigaw hiya o, wada mqaras bi kana.

Curu ttmaan deyhu nsbiyaw

（kari Bunun o：Patdas taihu tu Bulbul）：Babaw 「Endaan Curu」（Pklu bi 1914 Hngkawas, thowlang klwaan Nihung Tacen 3 hngkawas siida）, iiyux na pseisur seejiq Bunun ka klwaan Nihung, ngalan na ka paru deyhu klwaan Rusia（tmnjiyal ka dhiya nii）, yaasa thowlang Nihung Syuwa 3 Hngkawas siida, tmnjiyal ka Nihung ka Bunun mniq Takwansan do o （1932 hngkawas 9 idas 19 jiyax, dsun n aka paru deyhu nii ni yahan na pteetu Curu hini da.

Syangyang bung bung tglaq

Syangyang bung bung tglaq nii o ga mniq alang nsgan Haytwan nyusan Tay-tung, ni mgdalih paru dowras hakaw Yunhay elug Nanheng 台20線, pnyahan qsiya nii o pnaah ̔Syangyang Tapungpi ̕ ga mniq ryaxan hidaw ̔Syangyang Mingsu ̕ , knpraan bung bung tglaq nii o ida bi babaw gsilung 2760 ni 2700 tnxalun, knbragan bung bung tglaq nii o niqan 160 tnxalun, hiya ka tgkingal ga mniq bi tgbaraw ska yama klwaan ta Taywang. Mnspat smpu tasil ni spat tntun na ka tglaq nii, cigparu bi tutun na ka kingal o niqan 50 tnxalun, yaasa mgdalih bi pusu hraan qsiya ka tglaq nii do, tai qixan paru quyux han o paru bi qsiya niya, mnsuxil ini qixi do bitaq mdngu ka tglaq ni mdka qnluhan qtaan ka tasil nii da.

Syangyang rnaaw saan rmigaw

Nasi ta mkleelug mksa Syangyang rnaaw saan rmigaw siida, qhuni paru harung dha rnabaw ni qulit embanah hnmaan o, mrnabu mhiyug siyaw elug ddaun kana, tai ta msstrung ana ima seejiq mkksa hiya o, mqqaras ta ni mhhulis ta empprngaw,

tai ka lqlaqung ska rnaaw o mnsuwil sriyu miyah tqita bukuy ta, pnais bi nhari musa

tgliing ska bbuyu duri, ga mniq tgdudux bi qhuni ka qqbhni, ini pstuq mqras meuyas uri. Miyah ta rmigaw Syanyang rnaaw saan rmigaw nii siida, malu balay yahan rmigaw, dhuq ta qmita ana manu malu balay qqtaun.

Ｎangal qmpah paah dxgal

·sqmu

·ppajiq

·masu

·beyluh embanah

·ucya

· qlupas

[[Snakun:Truku]]