Lithuania

Pnyahan Wikipidiya
跳至導覽 跳至搜尋
Flag of Lithuania.svg
Flag of Lithuania-Kwoci Lietuva (立陶宛國旗)
Antanas Smetona 2.jpg
Naujoji Vilnia train station 4.JPG
A rally in Lithuania commemorate and condemn the Molotov-Ribbentrop Pact, August 23, 1988, Vilnius, Vingis Park.jpg
Act of Restoration of Independence of Lithuania 1990-03-11.png
January 13 events in Vilnius Lithuania.jpg
Theotokos, Vilnius.jpg
Vilnius Modern Skyline At Dusk, Lithuania - Diliff.jpg
Vytautas the Great Bridge from hill, Kaunas, Lithuania - Diliff.jpg
Calle Vilnius, Siauliai, Lituania, 2012-08-09, DD 01.JPG
Kauno klinikos 2006 07 23.jpg
Vilnius airport railway station.jpg
Vilnius airport railway station.jpg
FSRU Independence in the port of Klaipėda, Lithuania.jpg
Jonas Jablonskis.jpg
Oldest surviving writing in Lithuanian language.jpg
Mažvydo Katekizmas, Vilnius.jpg
Wilno - katedra.JPG
Mikalojus Konstantinas Čiurlionis photo portrait.png
Antis rock band on stage during the first edition of the Rock March (Vilnius, Lithuania, 1987).jpg
Rūta Meilutytė portrait.jpg
Seal of the North Atlantic Treaty Organization.png

Lithuania (立陶宛)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Lithuanian army in Vilnius (8123251773).jpg
Closing ceremony for Iron Sword 2014.jpg
Signatarai.Signatories of Lithuania.jpg
Lithuanian rebels (Lithuanian Activist Front) lead the disarmed soldiers of the Red Army during the June Uprising, 1941.jpg
1989 08 23 Baltijoskelias14.jpg
LithuaniaPhysicalMap-en.png
Lithuania Centre of Europe.jpg
Lithuania Centre of Europe(2).jpg
Žadvainių ežeras.jpg
Nida sand dunes (14573723178).jpg
White Stork-Mindaugas Urbonas-1.jpg
Gitanas Nauseda (cropped).png
Re-Establishment of Lithuania commemoration in Seimas (2015).jpg
Lithuanian Police A6 (2018).jpg
Lithuania presidency EU stamp 2013.jpg
Bachelet en Consejo de Seguridad de la ONU (2015).jpg
Druskininkai fountain.jpg
Hill of Crosses 2, Siauliai, Lithuania.jpg
Romuva sanctuary.jpg
St. Peter and St. Paul's Church 1, Vilnius, Lithuania - Diliff.jpg
Vilniaus sinagoga.jpg
2019. Mečetė, Kaunas.JPG
Vytautas the Great Bridge from hill, Kaunas, Lithuania - Diliff.jpg
Klaipėda. Senamiestis.jpg
Vytautas Magnus University, 2016.jpg
Courtyard of the Great Mosque of Sousse.jpg
FSRU Independence in the port of Klaipėda, Lithuania.jpg
Lietuvos elektrinė.JPG
Konstanty Szyrwid.PNG
Grycia, 2007-04-21.jpg
Dainu svente 2009-07-06.jpg
Juoda duona.JPG
Karmėlavos Cepelinas.JPG
Kziuko muge.jpg
  • La selección de Lituania celebra su tercer puesto en el Mundial de baloncesto 2010.jpg
Valancius.jpg
Vilenskija zamki. Віленскія замкі (T. Makoŭski, 1600).jpg
Front facade of the Trakai Island Castle, 2009.jpg
Autor nieznany (malarz z kręgu Lukasa Cranacha Starszego), Bitwa pod Orszą.jpg
Ponar Forest Memorial.JPG

Gaga kska Owcow ka Lithuania, 56 00 N, 24 00 E ka gaga na nniqan. Kana ka knlbangan na o 65,300 sq km (hangan na o Tg123) (knlbanga dxgal o 62,680 sq km, knlbangan qsiya o 2,620 sq km). Kana ka sejiqun o niqan 2,854,235 hiyi. Gaga Vilnius ka pusu alang paru, jiyax 16 idas 2 ka jiyax skrayan klwaan. Manu ka dxgal Lithuania ga wada sugan 44.80% ka dxgal qpahan, 34.60% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 20.60% na.

Bukung klwaan ta sayang o kiya ka Dalia Grybauskaitė, pnaah hngkawas2009 idas 7 jiyax 12pnrajing kmlawa klwaan.

File:Coat of arms of Lithuania.svg-Kwohwey (國徽)
File:EU-Lithuania.svg-Ida nkiya nniqan lnglingay (自然地理位置)

cinkhulan sa knita’ sa brbiru’

Lietuva (立陶宛)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Baltic-amber-colours.JPG
Lietuvos vardas. The first name of Lithuania in writing 1009.jpg

Lietuva konghekwo u splawa Lietuva, wa mniq tunarac daya Oco, kiya ka Porotihay tu3 qnlhangan uri. Lmutuc Latvija, lmutuc Belarus ka tunarac hunac, tuhunac u lmutuc Polska, tuiwil hunac u lmutuc Kaliningrad Oblast na Russia, tuiwil u msdalih Porotihay. Lietuva ka Tudaya Oco Rijikay, Oco Ryeynmong, PeyTasiyang Kongyey Cucu, Oco Rijikay, UN, Porotihay Qnlhangan Rijikay, Kwoci Hwopi Cicin Cucu, PeyO Tocu Inhang, Oco Anjeyng mi Hecwo Cucu, Snkn Kongyey mi Oyeycyu kwoci ciko cucu na cngyeynkwo, Lietuva u mnou sntkuwan cingciti, kiya u knbaraw jnrey pkrana cusu qnlhangan.

Ri-s (歷史)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Juga tnhdilan tndxral na Lietuva.

Sediq Lietuva mncbiyaw InO yusi na cida, mniq brah kongyeyn daw tna dhuq miyah tnpusu mniq mkngahu ucilung Poritihay hiya. 12th prading daw yahan knrmux sediq Juarman. Kongyeyn kngkawas 1240 cida daw phiyu Lietuva Takongkwo.

Kongyeyn kngkawas 1370 Polska wangsu uka lmutuc lutuc, kngkawas 1386 Polska kongcu Yateweycya u musa snaw Lietuva Takongkwo Yokayra, ddha qnlhangan ka msupu u wada mrana ka biyax qnlhangan mi wada mbeyhing qnlhangan Oco, mnou mccbu 4 Ta Hankwo uri na Cincang Hankwo ka Lietuva, binaw mniq mrrudu ka sediq Russia cida msupu tuhuy sediq Mongku cnbu Mosuko Takongkwo. Kngkawas 1569, Lietuva mi Polska u psdhu Rupurin Ryeynhe mndungus bay msupu, phiyu Polska Lietuva Ryeynpang, hana pnrdingan pa mbiyax bay ka qnlangan han, kngkawas 1602 Ryeynpang u wada dhuq knrmux mangal Sae sotu Mosuko. Alaw ka bsiyaq mccbu mquri nganguc, kiya mi malan kcka qnlangan u ini sangay mrudu uri, wada kasi ini biyaw mowic ka biyax qnlhangan, mniq Tapeyhwang mccbu cida, kana tndxral Ryeynpang u wada mntxan yahan knrmux mangal Sverige tikwo, nhdan na u mniq kngkawas 1772, kngkawas 1793 mi kngkawas 1795 spuda Russia, Prussia mi Austria mn3 knrmux pddayak mu wada pkngatun da. Tndxral Lietuva Takongkwo u, kndadax cida wada pspuwan Sao pantu uri da.

Tumn1 Qnlang beyhing Mccbu iyax cida, Lietuva u wada yahan knrmux mangal Deutsches Kaiserreich. Kngkawas 1917 Russia u snpusal muda pspuruq Idas 2 Keming mi Idas 10 Keming, hiti balay daw spuda Ryeyning ka dmudul phiyu Suweyay Cngcweyn. Kngkawas 1918 idas 2 diyax 16 cida, pusa kari psdhu phiyu qnlhangan dukuricu ka Lietuva.

Kngkawas 1939 Deutsches Kaiserreich mi Suweyay Cngcweyn u psdhu ppatas “Naqah pccbu ka Su Te tyawyey”, hana prading u wada ngalan Nacwey Doicu qmlahang ka Lietuva han, Doicu mi Suryeyn u knrmux mangal Polska daw, iyux knmangal knou bay dxral Polska ka Nacwey Doicu, lixan dha ka Lietuva, kndadax Suryeyn priyux tikuh tndxral Polska, wada so smruwa qlhangun Suryeyn ka Lietuva. Kngkawas 1940 idas 6 diyax 14, kiya ka Doicu knrmux Paris cida, lmngaw ka Suryeyn u wada “Smliq ‘Su Li hucu tyawyey’” ka Lietuva, ‘Muda uuda tbrinah Suryeyn’, kasi ka ‘Knllu qmraq pusu mpdudul’, smruwa heytay Suryeyn mniq tndxral Lietuva u malu mtrawah mquri ana inu muda, mniq pusu bay saun mccbu tnpusu pniq heytay, wada ptkixun smruwa ka Lietuva, heytay Suryeyn u kiya ka mniq kngkawas 1940 idas 6 diyax 15 smkaul heytay tnpusu mniq Lietuva. Kngkawas 1941 cida mccbu ka Doicu mi Suryeyn, Peyhwang Citwan Heytay Doicu u wada ini biyaw knrmux mangal Lietuva. Kiya mi wada pspuwan qnlhangan na Doicu ka Latvia, Eatonia mi Belarus duma nniqan dxral phiyu Awsran Congtu Syacyu. Kngkawas 1944 heytay Suryeyn mcbu heytay Doicu mnniq Porotihay 3 qnlhangan, mntxal mangal Lietuva dungal.

Babaw Tmn2 Qnlangan Beyhing Mccbu, wada mntxal yahan knrmux mangal Suryeyn dungal. Kngkawas 1990 idas 3 diyax 11 cida wada pusa kari psdhuq Dukuricu ka Lietuva, dhuq kngkawas 1991 idas 9 diyax 6 pa hana smruwa dukuricu Lietuva ka Suryeyn.

Kngkawas 2004 idas 5 diyax 1, balay bay mndungus tumal Omong ka Lietuva.

Kngkawas 2006 idas 5 diyax 30, Atamukus soto u ini snhiyi pneyyah Rawtongtang ka ddha hiyi qnnaqah bucyo, alaw so kiya wada pkala kari mlatac ccng ryeynmong ka Rawtongtang. Idas 6 diyax 1 cida, congri Puracawskas pusa patas soto malix qpahun mi wada srwanan. Mnqnpah caycng bucyo ka Paartis u wada phiyun Atamukus rmirih qpahun taycongri. Kngkawas 2015 idas 1 diyax 1 cida, Lietuva u wada mndungus bay mtmay Oyeycyu tu19 na cngyeyn qnlhangan.

Ceng-c (政治)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Lietuva pnwaya seyji u pnway dmka soto (semi-presidentialism), soto u spuda kana sediq qnlhangan muda meytaq hyo mi psdhuwan phiyu, mntxal bnkuwan duyax qpahun u 5 kngkawas, mnou bay u malu mn2 muda qpahun soto. Qulung hmrinas 40 kngkawas, kiya mi hmrinas 3 kngkawas mnniq hiya daw, malu tumal seyngkyo mpsoto kana.

Nasi ini pndungus qpahun niya ka soto cida daw, spuda kokoingkay gicyo ka rmirih qpahun niya. Congri u spuda soto ka pusa hangan, spuda kokoingkay ka smruwa mi psdhu.

Splawa dha Saymas ka kokoingkay, 141 knhbrawan hiyi, 4 kngkawas ka diyax iyax qpahun, kcka niya pa 71 hiyi ka pnuda sediq qnhlangan muda seyngkyo pnhiyu, 70 hiyi u spuda pnsuwan hyo knou cngtang muda phiyu. 

Sing-cng cyu-hwa (行政區劃)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Singcng cyuhwa Lietuva.

Singcng cyuhwa: Kana qnlhangan Lietuva pa psnakan 10 ka keyng, 44 ka cyu, 92 ka su, 22 ka cn.

Pusu bay alang mkbrnux: Weyarnyos, Kawnas, Kraypeyta, Soray, Pannyeyweyju.

Ti-ri (地理)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Knlbangan: 6.5 knbkiyan pinghwang km. Nniqan lnlingay mi hnyuwan: Wa mniq tunarac mkngahu Porotihay, mntna ayus msupu qnlhangan trahuc niyi: Latvia (610 km), Belarus (724 km), Polska (110 km), Kaliningrad Oblast na Russia (303 km); knbbaraw mkngahu ucilung u 99 km. Uxay wana quri so dxral brnux, niqan ka dxral ini tubaraw brnux lmiqu wa mniq tuiril, kiya uri u wa mniq tunarac hunac ka dxral tubaraw. Bungan qqhuni lmiqu ryu u 25%; ya bay 3000 ka beyhing mi tiping langu qsiya; knbbaraw bay yayung ka yayung Niman.

Cing-ci (經濟)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

  • Grycia, 2007-04-21.jpg
    Kngkawas 2015 idas 1 diyax 1 cida prading dmuwi pila Oco.  
  • Kcka qnlhangan u niqan 3 mtrawah cingcicyu: Kawnas, Kraypeyta mi Siawriay.
  • Niqan mndungus bay elu beyhing ppanan rulu, 4 ka kwoci ppanan skoki, putongkang (Mkngahu ucilung Tunarac Poroti) mi nniqan hiya tu1 weysing tongsyun sitong.
  • Niqan knou bay hupo, niqan tikuh nyeyntu, ttiping btunux, seykay, sukaw, nitan, btunux xiluy kwang, rinhuy mi gasoring, ddiyun gasoring mi ida nkiya gasu pa kasi ka sntama cinko. Tuiwil nniqan mkngahu ucilung u wada sndiyal tikuh gasoring mi ida nkiya gasu cuyey, binaw khnu ka snliyan niya u ini klayi balay nina.   
  • Knlbangan lmiqu u 197.55 lituk, bungan lmiqu ryu u hmrinas 30%. Ou bay ccamac lmiqu, niqan tu60 kluwanan ka ccamac mnunuh, 300 kluwanan ka qqduda mi 50 kluwanan ka qqcurux.   
  • Kongyey ka pusu bay dmkuh Lietuva, pusu bay u kwangyey mi qpahun kmari btasil, qpahun cyakong smluwan mi nngyeyn kongyey tu3 pumn ka pnsliyan niya. Kluwan kongyey ka mttuku balay, niqan uuqun, cyakong qqhuni, hwangcu, hwakong ka pusu, smmalu kikay, hwakong, gasoring hwakong, tyeyncu kongyey, xxiluy cyakong kongyey u ini biyaw mrana kana, smnalu dha qqiya quri nakawcingtu kongcyuci, yipyaw, tyeyncu ciswanci usanan dha pbari kana qnlangan 80 sngari qnhlangan mi nniqan.   
  • Sotu Weyarnyos ka pusu bay nniqan kongyey congsin, kana su kongyey cancu u hmrinas knkana bay nngalan Lietuva na 2/3.
  • Pusu bay knkla dha Nongyey u quri tmabu tnbuwan, kiya ka nngalan knkana na 90%. Pnhuma pnwalang pa niqan yama, bunga tumun, chiya sama mi kkluwan ssama, ini kou ka pnhmanan dha quri payay mi mugi.

Knhbrawan hiyi sediq mi snhiyan (人口和宗教)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Knhbrawan hiyi sediq 1298.8 knbkiyan hiyi (kngkawas 2012 idas 9), kcka knkana niya sediq Lietuva ka 84.2%, knkana sediq Polska u 6.6%, knkana sediq Russia u 5.8%, knkana sediq Belarus u 1.2%.

Pusu balay snhiyan dha u Teysukyo, niqan duma ka nniqan alang u snluhay Tongcngkyo, Tnbarah Kyokay mi Yodayakyo. Niqan duma sediq u sediq Tatan Lietuva, kiya ka wada ini baka Teymuar ka Twotwo Misu cida, wada tnqliyan Lietuva Takong mi mrrahul pnspuwan. Niqan 15000 hiyi sediq, to bay smluhay Musrin. 

Nng-yeyn (能源)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Lietuva pa mnkana qnlangan hneng kacideynsyo u knkana qnlhangan phdeyngki piri knoubay qnlhangan. Spuda snpuwan kwoci yeyncunng ciko, dhuq hiti kngkawas 200 cida, hneng phdeyngki knkana qnlhangan ka piri na u dhuq 80.1% ka Lietuva da. Binaw mniq kngkawas 2009 idas 12 diyax 31 nhdan bay 1 jikang nrah cida, wada mluk puting bay 1 Ikenarina he kacideynsyo (Ignalinos atominė elektrinė), kcka qnlhangan 2 he kacideynsyo pa mniq kngkawas 2004 mi kngkawas 2009 skkingal mluk, wada mndungus balay tu1 ptalax he deyngki na qnlhangan. Niyi ka alaw mptmay Omong u kasi ka so kiya malix he seyngki ka Lietuva u sruwanun dha ptmay, kiya ka kasi dha lbun kana ka smnalu Suryeyn jiday, dmuwi RBMK hwaningru na he kacideynsyo; so kiya miying burah rmirih

nngyeyn ka hicyo balay, balay bay keykaku u ida bay mtuhuy Aysaniya, Latvia mi Polska msupu psumu pila mniq msdalih Ikenarina he kacideynsyo phiyu 1 dmuwi ABWR hwaningru na Weysacinas he kacideyngsyo (Visagino atominė elektrinė), binaw alaw kngkawas 2012 idas 10 cida kongto u niqan 63% ka meytaq hyo ini sruwa, kiya mi wada htran ka keykaku mphiyu he kacideynsyo, smatang mniq kngkawas 2013 brah cida mhdu smmalu, binaw so kiya u uka brahan pttuku ddiyun deyngki saya, kasi ka sntama kndadax Russia, Aysaniya, Ukeran mi Belarus mari nngyeyn muda pttuku ini baka deyngki.

Bung-ka (文化)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Dwiyaq Jyujika

Dwiyaq Jyujika (Kari LIetuva: Kryžių kalnas) u tudaya alang mkbrnux Siawriay na Liietuva tudaya 12 km kingal ssanun cawsng dxral. Mndungus bay pusu pnyahan pa uka sediq mkla, binaw niqan rmngaw tu1 mwaya Jyujika u kngkawas 1831 idas 11 babaw knciyuk Russia ka Lietuva, pniqan mniq 1 cyusu yeynti ncbiyaw. Mniq mkpiya seyki, mnniya cawsng ka sediq snhiyan Teynsukyo mniq hini pdungus pusa knou bay balay Jyujika, kiya mi knbeyhing niqan knbeyhing bay sassing mqraqil, Lieyuva aykwoce na tyawswo, teykung bubu smnalu, kiya mi kari bay tiping teykung mi meykuycing. Spuda smpuwan, kngkawas 2006 cida knou kana Jyujika pa ya bay niqan 100,000.

Ti-yu (體育)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Pusu balay tiyu pskbiyax hiyi Lietuva pa cnbu boru rancyo. Rancyotwey snaw Lietuva saya u bnkuwan knkana qnlangan pa dayi 3 bang. Dhiya ka mbiyax bay Oco, mn3 mangal Oco cinpyaw say ici bang, mn4 tumal Orimpiko undokay pnsung cnbu boru rancyo u, mangal dayi 3 bang. Brah pusu bay mptusa Cyokoku rancyotwey snaw Yopas pa sediq Lietuva uri. Lietuva twey mntutuy hayo mcnbu boru rancyo NBA u Krayca, Makiyangskas mi Sangkayra. Lietuva ka rrudah bay mbiyax bay cnbu boru Oco, snawmcbu boru rancyo Lietuva u dmuwi pnsltudan ccbu dha boru Oco mdhu bay cnbu, mtna so kiya psupu kana cnbu ka tukubeycu balay ccbu dha. Txtaxa u niqan bay knkla dha kana, mndungus bay msupu lnglungan mi mdhu bay ccbu dha boru.

Quri so duma pusu llngaw (其他主題)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Pnyahan pnatas (參考資料)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]