Guinea

Pnyahan Wikipidiya
Flag of Guinea
Flag of Guinea-Kwoci Cineya-kuonghe-kwo(幾內亞國旗)
File:Coat of Arms of Guinea.svg-Kwohwey.(國徽)

Guinea(幾內亞)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Gaga kska Meycow ka Guinea, 11 00 N, 10 00 W ka gaga na nniqan.

Kana ka knlbangan na o 245,857 sq km(hangan na o Tg79)(knlbanga dxgal o 245,717 sq km, knlbangan qsiya o 140 sq km).

Kana ka sejiqun o niqan 12,093,349 hiyi.

Gaga Conakry ka pusu alang paru, jiyax 2 idas 10 ka jiyax skrayan klwaan.

Manu ka dxgal Guinea ga wada sugan 58.10% ka dxgal qpahan, 26.50% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 15.40% na.

Bukung klwaan ta sayang o kiya ka Alpha Condé, pnaah hngkawas2010 idas 12 jiyax 21pnrajing kmlawa klwaan

File:Location Guinea AU Africa.svg-Ida nkiya nniqan lnglingay.(自然地理位置)

cinkhulan sa knita’ sa brbiru’

Cineya-kuonghe-kwo(幾內亞共和國)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Cineya-kuonghe-kwo, sun dha Cineya(Kari Facwo:Guinée), gaga mniq gqian hidaw ka klwaan nii, hraan hidaw o mlutuc Silung-siyangya, hunac o ssiyawLaybireyya, gqian hidaw dgiyaq Sc, daya ssiyaw Cineyyapisor, Sayneycyaer, daya ni daya hraan hidaw ni Mariciyejan. Yayung Nij, yayung Sayneycyaer, yayungKanpiya gaga hmru Cineyya. Cineyya o gaga mniq Feycohunac Saharasamor, kana daya nniqan Cineyyawan o, pusubi kndadax kari Boboer, dungus na o 『Klwaan seejiqMqalux』. Pusu bi sntama dha hnbangan o emptdxgal niemptkmarig btunux. Tgdha snluun xiluy ka mniq kana knlangan klwaan, niqan egu bi malu btunux ka hini. Klwaannii o kika 2014 hngkwasan pusu bi hmru mnarux Ipora. Egubi seejiq ini sruwa ni smiyuk ka Jncyuan Cineyya. 2011 hngkwasan, rmngaw ka Seyhu Arimika, mhmuc snbuc llaqini uwa, uxay uri o mhmuc tuhuy qrijil o, kika mrmux Jncyuan ka nii.

Risi(歷史)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Seuxal Cineya sayang o egu bi ka ruwan klwaan dha,kmalu bi han ni kmnaqih duri. 1235 hngkwasan o gaga mniq Santiyada Kaida pnhyugan ka Maritikwo nii o ngalun na ka klwaan Sorsortikwo seuxal. Bukuy do Maritikwo kndadax daya miyah mnrmux ka dhyaan.

1591 hngkwasan o seejiq Mor ka mnrmux Cineya.

Kndadax 1735 hngkwasan dhuq 1898 hngkwasan o Musrinmniq sska dxgal klwaan pnhyugan kingal nniqan Synfaklwaan. Seejiq Ocow o kndadax 16 Sci dhuq 19 Sci mniqssiyaw silung mnuda hnbangan Nuli dha. Prajing kndadax1850 hnkwasan siida, klwaan Fakwo o prajing mnruxanCineyya, kiya ka kiya ni knteetu mniq ruwan dxgal dhasmniyuk pais dha.

Seuxal han o pnhyugan klwaan Fakwo 1890 hngkwasan ka klwaan Cineyya sayang. Paru alang Kenakeri o pnhyugan1890 hngkwasan uri.

Hngkawas 1958 o snruwaan pitaq Gipu ka kana seejiqklwaan dha, kika maa tgkingal ini teumal Faransi-kungtongtini murux kingal Fakwo-cmingti, Ayhamayte‧sayku.Duermaa tgkindal mdudul Cineyya Konghekwo klwaan.

Ssiyaw klwaan Raybireyya ni Dgiyaq Sc o mniq hngkawas 1990 djiyan ka dhiya, egu bi ungac sapah seejiq qduriq Cineyya. Kika kana ungac sapah seejiq mniq Cineyya o 70 wan. Dhuq hngkawas 2004 ida niqan 15 wan ungac sapah seejiq mniq Cineyya na.

Hngkawas 1993 idas 12 jiyax 19 pxal mincu Sankyo ka Cineyya, mdudul Cuncgnfu Ransayna Cungtay maa Sankyo nii da mangal mdudul klwaan ka hiya. Idas 1 Tgtru kunghekwo pnhyugan.

Kndadax hngkawas 2000 idas 9 dhuq hngkawas 2001 idas 3 do Cineyya tduwa mnhtur dgiyaq Sc ni Raybireyya mnrmuxan da.

Tiri(地理)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Gaga mniq gqian hidaw Fayco ka Cineyya, daya ssiyaw bi Cineyyabisor, Saynaciyaer ni Mari, hraan hidaw o mlutucSiyangya ssiyaw silung, ayus hunac o dgiyaq Sc niRaybireyya, gqian hidaw o Tasiyang gsilung, kana bbarawsiyaw gsilung o 352km, kana dxgal o 24.6 m2.

• Gqian hidaw(Shangan na Cineyya ni ssiyaw silungCineyya) kana dxgal o 36,133m2, bbaraw bi ni breenuxkana, karac o muxul bi, kingal kngkawas o dhuq saw 6-8 idas do skquyux, kana quyax o dhuq saw 5000mm, pusubi emptdxgal pnhumaan dha.

• Sska dxgal(Ska Cineyya) pusu bi Kawyuan kana, gqianhidaw Sifey o niqan tru pusu bi yayung dha: Nijhe, Sayneyciyaerhe ni Kangbiyahe, shangan dha gqian Sifeyslain qsiya nniqan.

• Hraan hidaw narac daya(daya Cineyya) kana dxgal o 97000m2, breenux kana ni pusu qqhuni kana.

• Hraan hidaw narac hunac: Kana dxgal o 49,374m2.

Singcgn-cyuhwa(行政區劃)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Kana klwaan Singcgn-cyuhwa(行政區劃) dha o niqanempitu singcgncyu(REGION):

• Jintiyacyu: Jintiyasung, Keyasung, Dupurekasung, Foreykariyasung, Terimeyraysung.

• Pokaycyu:Pokaysung, Pofasung, Foriyasung, Kawwaersung, Kungtarasung.

• Rabeycyu: Rabeysung, Kubiyasung, Rayrumasung, Marisung, Dukaysung.

• Mamucyu: Mamusung, Darabasung, Pitasung

• Faranacyu: Faranasung, Taporasung, Tingcirayesung, Cisidukusung.

• Encerreykereycyu: Encerreykereysung, Beyrasung, Kaykaydusung, Rowrasung, Masandasung, Yomusung.

• Kangkangcyu: Kangkangsung, Kayruanaysung, Kurusasung, Mangcyanasung, Sicirisung.

Pusu paru alang(hngkawas 2005 idas 1 jiyax 1) niqan: Kenakeri(187 wan seejiq), Encereykerey(13wan seejiq), Jintiya(12wan seejiq) ni Kangkang(11wan seejiq).

Sjiqun(人口)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Kana klgan seejiq klwaan Cineyya o empusal, binaw niqan tru klgan ka paru bi: Seejiq Fura(Peul)kana o 40%,Seejiq Maringkay (Malinke)kana o 30%, Seejiq Susu (Soussou)kana o 16%.

Pusu bi snhiyi pnrhulan Cineyya o Syunnipay-Isranciyaw. Kana snhiyi Isranciyaw klwaan seejiq dha o 87%, kana snhiyi Teyncucyaw o 5%, sngri snhiyi dha o Payucyaw.

Pusu bi kari dha o kari Fakwo, kiya ka kiya ni ida gaga djiyun ka kari tnpusu seejiq alang.Yasa Cineyya Musrin kndadax slaqi slhayun kari Arapo.

Hngkawas 2011 idas7 kana seejiq o 10,601,009.

Knjisan:[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

• 0-14 hngkwasan:42.5%

• 0-14 hngkwasan: 42.5%

• 15-64 hngkwasan:54%

• 15-64 hngkwasan: 54%

• 65 hngkwasan sngari:3.5%

• 65 hngkwasan : 3.5% kana krana sjiqan 2.645%(Hngkwasan 2011).

Kana kmrana seejiq 2.645% (Hngkawas 2011).

Cingci(經濟)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Patas bntasan:Conakry-1970momunent.JPG
File:Conakry-1970momunent.JPG
Hngkawas 1970 smiyuk quri saw mnrmuxan ka Putawya Kineyn-bey.(1970年抵抗葡萄牙入侵紀念碑)
File:Guinee Fouta Djalon Doucky.jpg
Lqlaqi alang Cineyya.(幾內亞村落中的孩童)

Hngkawas 1970 smiyuk quri saw mnrmuxan ka PutawyaKineyn-bey.

Lqlaqi alang Cineyya.

Cineyya o kika Leynhekwo rngagun dha knmalu bi ka klwaan dha. Cingci dha o pusu bi emptdxgal, emptkmarigbtunux, kungye o ini kbiyax bi kiya. Uuqu dha o ini baka. Dxgal, Kafey, Keke ni siyangciyaw o kika pusu bi dmuluncingci dha, id aini bi kparu bi ka knmrigan dha dxgal, ini bi pdhuq biyax klwaan Sifey ka emptdxgal dha. Musa eseisilklwaan ka qyqaya o ini bi keegu uri, pusu bi ngalun dhaeseisil klwaan qyqaya o sqmaun qyqaya, knmarig btunux niqyqaya pnhyugan sapah, paru buwax, smanto, qyqayasamaw dnii. Pusu bi musa nganguc eseisil klwaan qyqayadha o btunux kana.

Waycyaw(外交)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Hngkawas 2019 idas 7 jiyax 5, yasa mdudul klwaan AerfaKungtay o mnlawa kika mdudul klwaan SowmariranMiyows Bisi Aputi miyah qntaan pusu paru alang Kenakrri, smqaras bi lnglungan dha yasa miyah ka hiya. WaycyawSowmariya ni Kwociheco mdudul Awade jiyax 4 mniqMojiyati prngaw, pstuq ka kwansi Sowmariya ni Cineyya.

Rmngaw ka Awade, saw nii mnuda ka Sowmariya o yasa Cineyya o mnmuxan kika Sormariya Cucyuan ni Tongyi dha. Awade o rngngi kana ssiyaw klwaan iya bi mnmuxan ka Sormariya Cucyuan ni Tongyi nami. Seuxal Sci hngkawas 90,Somariran-kunghekwo rngagun tduwan alax Sowmariya emburux, ida ini msruwa kana klwaan knlangan.Cngfu somariya o mkray bi lnglungan dha ini tduwa sktan ka Somariran ana manu dxgal klwaan ta msa.   

Mseupu Cungkwo kwansi(與中國的關係)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Pusu rngagun: Kwansi Cungkwo ni Cineyya.

Mniq hngkawas 1959 idas 10 jiyax 4 Cinwyya Ciyenciyawdha Cunghwa-mingkwo, kika tnkingal bi klwaan Sahara hunac Feycow ni Ciyenciyaw dha Cunghwa-mingkwo.

Cyawyu(教育)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Kana klwaan Cineyya o ini kla qmita Ji seejiq 70%, mnusamuyas ciway sapah pyasan o 50%, mnusa ska sapah paysan o 10%, paru sapah paysan o wana 1%. Egu bi paru sapah paysan ka Cineyya, pusu bi mniq parualang Kenakeri, niqan ka siyaw alang Kangkang uri.

Knklaan/kndusan(文化)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Jiyax mqaras klwaan: 2 Jiyax 10 idas.

Pnyahan pnatas(參考資料)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]