Fiji
Fiji（斐濟）
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Gaga kska Tayangcow ka Fiji, 18 00 S, 175 00 E ka gaga na nniqan.
Kana ka knlbangan na o 18,274 sq km（hangan na o Tg157）(knlbanga dxgal o 18,274 sq km, knlbangan qsiya o 0 sq km).
Kana ka sejiqun o niqan 915,303 hiyi.
Gaga Suva ka pusu alang paru, jiyax 7 idas 9 ka jiyax skrayan klwaan.
Manu ka dxgal Fiji ga wada sugan 23.30% ka dxgal qpahan, 55.70% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 21% na.
Bukung klwaan ta sayang o kiya ka George Konrote, pnaah hngkawas2015 idas 11 jiyax 12pnrajing kmlawa klwaan.
cinkhulan sa knita’ sa brbiru’
Rikisi（歷史）
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Sediq tnpusu cansu Huyci, kngkawas 1870.
Rayuka, kngkawas 1870.
Pusu tyawmu: Rikisi Huyci
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Tna mniq 17suci, kiya ka llutuc sediq tongnanya ka miyah mniq Huyci hini, knama tansyeyncya Oco miyah hini.
_(Polynesia_centered).svg)
Kngkawas 1643, Horan tansyeyncya Apeyar Tasuman dhuq Huyci, hiya ka tukingal sediq Oco miyah hini.
Kngkawas 1871, phiyu Huyci wangkwo, niyi ka muwaya bay cngcweyn tongyi Huyci cyuntaw.
Kngkawas 1874, Ingkoku ka miyah knrmux Huyci, phiyu Huyci cuminti.
Huyci pa kngkawas 1970 cida pntalax kndadax Ingkoku dukuricu, kngkawas 1987 u mndha muda cyunsu cngpyeyn, tumntxan u niqan sediq ka ini qqaras seyhu u sediq tnualang llutuc Intu ka mluk kana biyax seyhu, tumndha u smatang malix cyuncu mi smmalu waya keyngpo, soto ka rmilih congtu, hangan koka u kndadax hangan cida “Huyci cucuring” knpriyux “Huyci konghokwo”.
Kngkawas 1990 knpriyux hangan “Huyci cucweyn mincu honghokwo”.
Kngkawas 1998 u knpriyux “Huyci cyuntaw konghokwo” dungan.
Kngkawas 2006 idas 5 diyax 6, muda seyngkyo ka gikay.
Idas 5 diyax 18, wada srwanan ka seyngkyo weyyeynhuy, kana conggiying ka 71 hiyi knhbrawan ka ging pa, Huyci twancyey tang ka wada mangal 36 hiyi knhbrawan ging.
Huyci kong tang u wada mangal 31 ging, Ryeynho jenmin tang u wada mangal 2 ging, miyah dha ging u wada ngalun knmurux nanaq dukuricu mtutuy seyngkyo ka wada mangal.
Bukung Huyci twancyey tang Raysoniya Encyarasay ka psdhu muda mtutuy congri.
Kngkawas 2006 idas 12 diyax 5, rmngaw ka Huyci ucwang butayi suring Hurako Mupaynimarama, wada ngalun qmlahang heytay kana ka seyhu mi kana koka da, plixun ka qpahun na congri Encyarasay, hiya ka tnayis rmirih qpahun soto.
Idas 12 diyax 6, phyuwan kwotu seyhu congri ka Cyawna Saynirancyakari.
Kngkawas 2007 idas 1 diyax 4, pusa ka Mupaynimarama sbuway na Yeysohwa Iroiro ka qpahun soto.
Idas 1 diyax 5, Mupaynimarama ka psdhu phyuwan qpahun congri kwotu seyhu.
Kngkawas 2011, pryuxun ida hangan nanaq koka cuxan “Huyci konghokwo”.
Seuji（政治）
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Cngcu ticu Huyci u taygi mincucu, muda waya knou tang, congri Huyci ka pusu bay mpdudul seyhu, kndadax so uxay balay bay dungus mpdudul yeynso ka soto, mnduwa bay smruwa phiyu srwanan knhbrawan sediq, kiya mi soto u pnuda cka gikay seyngkyo umaw.
Singcngcweyn u sbuway congri mi dndulan seyhu neyko cngyeyn; rihwacweyn u kwohuy mi seyhhu msupu dmuwi; suhwacweyn ka dukuricu singcngcweyn mi rihwacweyn.
Huyci u Taingkwosyey cngyeyn.
Beytaq kngkawas 2012 cida; ana so ini dha srwani sa bukung bay cyocang ka hiti bay bukung qridin Irisapay, binaw kndadax kngkawas 1987 daw phyuwan dha kwocya yeynso ka soto; kngkawas 2006 alaw cngpyeyn htranan tumal ka Huyci, kiya ka huyyeynkwo cida murux bay wada kasi htrani tumal.
Hiti daw kngkawas 2014 idas 3 knpriyux wana shtur tumal kaygi, kngkawas 2014 idas 9 cida; alaw wada muda syeynkyo tasweyn srwanan kana kwoci; kiya ka wada mndungus bay mukaying dungan.
Sngcng hwacyu（行政區劃）
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Huyci singcngcyutu
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]
Pusu tyawmu: Huyci singcngcyuhwa
Huyci pa psnakan ddha cusyasu, spac singcng tacyu mi Rotumataw.
Cusyasu ka Suwa mi Rawtoka; Singcng tacyu psnakan tuckcka tacyu, tuiril tacyu mi tunarac tacyu.
Trahuc u psnakan 14 sng:
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Namosi sng, Ra sng, Reywa sng, Sayrua sng, Tayrayu sng, Naytasiri sng, Natorocyanowosa sng, Pua sng, Kakawtorowey sng, Kantau sng, Raw sng, Romayweyti sng, Makuata sng.
Nniqan（地理）
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]
Kana knrbangan Huyci(kiya ka kana knrbangan ucilung uri) u 194000 pinghwang kongri, kiya mi 10% knrbangan ka nniqan dxral.
Huyci u niqan 322 ka tawyu, pusu bay Hwosantaw u tqriyan sahucyaw, niqan 1/3 ka nniqan sediq.
Bbeyhing bay tawyu ka Weyti taw mi Wanua taw.
Wa mniq ckcka Weyti taw ka sotu.
Niqan 3/4 knhbrawan sediq ka wa mniq Weyti taw.
Kari bay dwiyaq ka taw hiya, knbaraw bay dwiyaq u Tomaniivi, haypa 1324 meyta, kiya mi niqan lmiqu qqyuxan knrbawan.
Kiya mi knspruwan beyhing alang mkbrnux u Nati, Sausau mi Rawtoka.
Karac（氣候）
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Quri so mkmuxun knrbawan hayyang ka karac Huyci, kntlxan kngkawas u ida nanaq so kiya hari kntlxan niya.
Knmuxun bay karac pa mniq idas 11 dhuq idas 4, so mtltu hari karac ka idas 5 dhuq idas 10.
Ana so mniq kntltuwan karac, pndkanan kana kntlxan u ida beytaq 22°C（72°F）.
Qmuyux u ida nanaq bnkuwan karac kiya, mkmuxun karac cida u kiya ka knou hari qnyuxan, kndudul bay ka mniq nniqan neyru.
Ana so pdkanan kngkawas u mntxan miyah ka jotay cusyeyn(maxal kngkawas u mniyah mk10~mk12),
binaw quri so kddiyax u, knbaka balay ka kntlxan na bwihur.
Quri hheytay（軍事）
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Huyci syunroting
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Pusu tyawmu: Hheytay Huyci
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]
Butayi hheytay Huyci konghokwo（RFMF）, kana knhbrawan heytay pa 3500 hiyi, so ttiping butayi.
Ckcka hini u, niqan 3200 hiyi ka wisu mheytay saya mi rucyun butayi, pnspuwan tum6 pupinging mi kingal kongpinging; kiya mi, ya bay niqan 6000 hiyi ka rucyun hopey butayi pnspuwan turu pupinging.
Cuxan u niqan kingal Zulu hwanhoming tocan butayi(ya bay 80 hiyi heytay), mniq puting kngkawas 2000 cida alaw mtumal cyunsu cngpyeyn kiya ka wada plixun da.
Keyjay（經濟）
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Canpin cuko Huyci u wa mniq snrnu 28 rakaw pndbkuwan kluwanan lipax hnyuwan.
Pusu bay nngalan keyjay Huyci u qpahun ppnwalang, qpahun tnqcurux, qpahun qqhuni, qpahun smmalu ana manu, kwangyey, cucyun mi tongcyunyey, qpahun quri eyga mi ttreybi.
Quri so pphmaun u, kiya kana ka mhuma ppwalang, hiyi pnwalang, ssama, mray so sari, yeycu, koko, muka, knkluwanan hiyi pnwalang mi sama, kava mi payay.
Quri so ttnbuwan, kiya ka hiyi dapa, snalu biyuq dapa, siyang babuy, tnbuwan rrodux mi qququq, miric rudu, miric lmiqu mi tmabu walu.
Qpahun tnqcurux u beyhing bay ririh na kayjay Huyci, alaw ka pusu bay pnyahan tanpaycu mi, pusu bay qqpahun mi ngengalan hbangan wayhuy uri.
Qqpahun qqhuni malu paqun ka knrbangan dxral qqhuni pa ya bay 956,860 lituk, pdkanan kana kwoney cancu(GDP) u 1.3%.
Qqpahun ssmalu u to bay so cicu kongyey.
Caykwang mi qqpahun mangal bbtasil u pdkanan kana nngalan txtaxa sediq koka ka 1.4%.
Dmuwi cusyun mi tongcyun cisu ka Huyci, splawa kana ka niqan hhangan ciyey mi quri so hotay cwoyey(back office services) sbuway kojyo mnniq Huyci ka muda qmpah.
Qqpahun ingsu pa kiya ka smmalu mi sucu eyga, treybi, susyun, kanpyuta jwanti, tyeyncu sangu, tyeyn syun.
Knhbrawan hiyi sediq（人口）
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]
Kngkawas 1935, qridin Huyci
Kngkawas 2003 ka pnspuwan knhbrawan hiyi sediq Huyci pa niqan 837,000 hiyi.
Jnko mitu 45.8 sediq/pinhwang kongri.
Pndkanan kana knudus txtaxa sediq u 72.1 kngkawas.
Kndadax 20 seyki 30 nyeyntay prading, knrana knhbrawan ryu hiyi sediq u 1.1%.
Knhbrawan hiyi sediq Huyci pa pusu bay u pnspuwan kngkawas 15 dhuq 64, kngkawan ckcka u 27.9 kngkawas.
Jnko singpyeypi u 103(qridin u 100).
Pdkanan kana knhbrawan ka sediq Meyranisiya u 54.3%.
Llutuc Ingtu ka 38.1%.
Kari（語言）
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Wada pusa waya keyngpo ka Huyci u tuturu kari ka kari ddiyun seyhu, niqan kari eygo, kari Huyci mi kari Hindustani.
Kiya mi, kari eygo mi kari Hindustani u mnadas kndadax qnlhangan Ingkoku cida, Kari Hindustani ka pusu bay srngaw kari llutuc sediq Intu mnniq Huyci, kiya mi kari Huyci ka kiya sa balay bay kari Sediq Tnpusu Huyci.
Spuda waya keyngpo Huyci, niqan biyax dmuwi tuturi kari niyi muda pprngaw kari quri pnhiyu seyhu, so ini pwaluk ka kari daw, kasi ka smkaun sediq snbarah kari ka seyhu.
Alaw ka qnlhangan Ingkoku hmrinas 100 kngkawas ka Huyci, kari eygoka ka srngaw bay Huyci tnpusu minjoku mi llutuc sediq Intu.
Ini pntna minjoku pprngaw kari u dmuwi kari eygo,seyhu ciko, kyoiku ciko,cinjong mi horicu ciko uri pa kari eygo ka pusu balay.
Kari Huyci u kari Huyci minjoku, nquri tmnkari Nantaw.
Msdalih hari kari mntna nquri tmnkari Nantaw ka kari Meyraniya, binaw alaw ka bnsiyaq msupu Porinisiya minjoku, so kiya wada run nquri tmnkari Maray Porinisiya kari Tongcya.
Kari Hindustani ka llutuc sediq Intu mnniq Huyci mi smluhay snhiyan Isran Musurin u pusu bay kari srngaw dha.
Ini pntna kari Intu srngaw dha Intu cutaru mi kari uarto, binaw ana so ini pntna ka kari u, ini hhtur pnluban dha, quri so kari srngaw dha kari Hindustani u, hay qmita ka kari dha kari Intu Huyci.
Kiya ka tuturu kluwanan kari srngaw quri seyhu, niqan ou kluwanan kari ka Huyci niya na.
Kiya mi mniq tuiril koka Huyci u ou kluwanan kari, ini bay pntna kari snrngaw seyhu(Bau Standard), niqan ka so ngalan dha kari quri nicil.
Niqan uri, Niqan uri, hbaraw bay sediq Intu mnniq Huyci pa rmngaw bay kari Hindustani mi, rmngaw kari Tanmiar uri.
Niqan ini khbaraw ka rmngaw kari Bihari, kari Mongcyara mi kari quri icil.
Kiya mi mniq ckcka koka Huyci Rotuma taw, pusu bay kari srngaw dha u kari Rotuma(nquri kari knluwanan Porinisiya).
Snhiyan（宗教）
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Smluhay snhiyan Kiristokyo ka sediq u 52.9％, smluhay snhiyan Intukyo u 38.1％, smluhay snhiyan Isurankyo u 7.8％.
Diyax sngayan koka Quri so snhiyan, snbeyhing qmita twoyeyn congcyaw cuyo cuyi ka Huyci.
Alaw ka niqan ini pntna kluwanan minjoku sediq msupu mniq ka Huyci, so kiya, kndadax diyax sngayan koka Huyci pa malu qmita wada msupu ckcka ka ou kluwanan bungka.
| Diyax | hangan diyax smsung |
|---|---|
| Idas 1 diyax 1 weyntan. | Mniq duma nniqan alang Huyci u, smsung burah kngkawas pa, niqan ka dhuq hmrinas kingal iyax sngayan mi niqan ka dhuq mttuku kingal idas uri. |
| Kngkawas idas 2 uxay u idas 3. | smsung Huri. diyax smsung Intukyo-diyax smsung rakaw. |
| Kngkawas das 3 uxay u idas 4. | Rama Navami diyax smsung Intukyo, smsung diyax pntingan “Rama”. |
| Kngkawas das 3 uxay u idas 4. | diyax smsung tntuyan hnqilan Yesu. smsung quri nKiristokyo kndadax cbiyaw. Ngalan Seyhu Huyci sngayan kana sediq ka nicyobi smsung tntuyan hnqilan Yesu mi kingyobi brah niya. |
| Idas 5 diyax 30. | diyax smsung tama koka. diyax smsung muwaya bay taxa cngcucya, ngalan dha “tama Huyci” ka Lala Sukuna, kiya Huyci smsung isyokang putting bay diyax cida. |
| Kngkawas idas 7. | diyax keyngpo. Kineyng prading dmuwi “keyngpo Huyci”. |
| Isuranri idas 3 diyax 12 | smsung sngci. Spruwan bay diyax Isuran, mqaras smsung pntingan Muhanmoto. |
| Kngkawas idas 9. | Smsung kancya sibus. Mniq maci Lautoka muda, knttu knpriyux ka diyax smsung. |
| Idas 10 diyax 10. | Diyax Huyci(diyax dukuricu Huyci). Smsung diyax cida u wada sbuway Ingkoku ka Huyci(kngkawas 1874), kiya mi wada kndadax Ingkoku dukuricu(kngkawas 1970).
Seyhu Huyci pa muda smsung kingan iyax sngayan ka Huycico, puda lnlamu kluwanan smsung mi spqita ou kluwanan bungka ka Huyci. |
| Kngkawas 10 uxay u idas 11. | Smsung tbku camaw(splawa dha smsung rmdax uri). Diyax smsung Ingtukyo, smluhay snhiyan Ingtukyo ririh sa mttuku mi knsblayaq ka Utux qridin Rakosumi. ini pskingal diyax ka muda smsung. |
| Idas 12 diyax 25. | Kurusmasu(Smsung diyax pntingan Yesu uri). Ida kiya smsung diyax Kiristokyo. |
Ppanan（交通）
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Rayhusu cyotyeyn
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Nanti kwoci cicang u wa mniq tuiril Weytitaw tu3 knbeyhing Nanti, wada mutnpusu bay tnrduwan mtmay sediq mpriwaw.
Nawsori kwoci cicang u wa mniq sotu Suwa.
Tiyu（體育）
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Kngkawas 2016 idas 8 diyax 11, pnwaya 7 hiyi kanran boru twey, mniq Riyey Awyunhuy cyeysay 43-7 wada ini baka ka Ingkoku twey, dhuq mangal rikisi muwaya bay Awyun Kingpay, kiya ka muwaya bay snadu Awyun uri. Diyax cida, seyhu koka Huyci pa pusa kari psdhuwan diyax smsung hoka ka diyax niyi.
Singbung meyti（新聞媒體）
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]Pusu bay singbung Huyci u niqan Huyci supaw(kari Eygo), Kddiyax yopaw, singbung kari Telu u niqan Huyci jupaw mi Huyci hwasungpaw.
Pusu bay cacu Huyci pa niqan Tawkwo sangu, Taypingyang tawyu(yeykan), mniq nniqan Taypingyang tawkwo mnatas, mnatas patas u ya bay knbkiyan.
Huyci u niqan kingal kojyo pradiyo, pnhiyu kngkawas 1985, kiya ka tyeyntay nseyhu Huyci, pradiyo knkana koka Huyci uri, pnspuwan 6 tyeyntay, dmuwi kari Huyci, kari Eygo, kari Intu muda pradiyo kana sediq koka Huyci. Kiya mi niqan Treybitay uri ka Huyci, pnhiyu kngkawas 1993, niqan kingal ka pingtaw ini biqi pila（Fiji One）mi bqanan pila treybi (SKY Pacific), spqita kana koka Huyci.
Pnyahan pnatas(參考資料)
[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]- CIA
- 外交部
- List of current heads of state and government
- https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%96%90%E6%BF%9F(參考自中文維基百科)
- Tnhjil kari seejiq Watan Diro(瓦旦 吉洛) mtabug