Cyprus （賽普勒斯）

Gaga kska Yacow ka Cyprus, 35 00 N, 33 00 E ka gaga na nniqan. Kana ka knlbangan na o 9,251 sq km（hangan na o Tg171） (knlbanga dxgal o 9,241 sq km, knlbangan qsiya o 10 sq km). Kana ka sejiqun o niqan 1,205,575 hiyi. Gaga Nicosia ka pusu alang paru, jiyax 1 idas 10 ka jiyax skrayan klwaan. Manu ka dxgal Cyprus ga wada sugan 13.40% ka dxgal qpahan, 18.80% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 67.80% na.

Bukung klwaan ta sayang o kiya ka Raúl Castro, pnaah hngkawas2013 idas 2 jiyax 28pnrajing kmlawa klwaan. cinkhulan sa knita’ sa brbiru’

Saypurosu-konghokwo

（賽普勒斯共和國）

Saypurosu konghokwo(kari Sira: Κυπριακή Δημοκρατία; kari Tuarci: Kıbrıs Cumhuriyeti), klaali we Saypurosu kesun daha(kari Sira: Κύπρος；kari Tuarci: Kıbrıs), kingal alang tawkuo ga quri Yaco, ga meniq quri hhreyan hido Ticonghay, 9,251 km² ka dheran alang nii. Ga daha klaan saya peni na, berah tntingan Yesu ka knkawas 10,000 de, tena niqan seediq ga meniq Saypurosu nii di, kesun snpahan daha Cyawyirukoti ka sinsuci-sutay ge, ani betaq saya we ida hii ga malu nana. Saypurosu nii we, ga meniq Ticonghay oosa quri dheran Siya, kndalax naq cbeyo betaq saya ge, wada srtuxan gmeeluk ma mangan Sitay, Yasu, Ayci, Posu, Arapo-harihwa wangcaw, Umayye wangcaw, Wenisu ma Tuarci-otuman tikwo. Berah pntingan Yesu ka 333 knkawas, Yarisanta tati ka kndalax seediq Posu mangan ma qmlahang hini. Knkawas 1878 de, Inkwo ka qmlahang di ma, betaq knkawas 1960 ka tmburux naq. Tmburux naq Saypurosu nii de, ini alix mqqehun ka seediq nSira daka seediq nTuarci tnaalang daha, betaq ba msdara tnuglayan daha knkawas 1974. Bale ba pusu na we, seediq Tuarci ga meniq daya na alang Saypurosu nii peni na, pheyu naq kesun peSaypurosu-konghokwo ka dheya. Kika Saypurosu-konghokwo nii we, kana dheran Saypurossu ma rrcilung paru ssiyo na ga na (wano ba dheran tikuh ka pnsdhegan daha ga sbege smmalu cinsu-citi nInkwo),bale ba we(cungcen nSira ),wano quri hunac ga na dhekan qmlahang, maha 63% kana nSaypurosu nii.

Meniq ka peSaypurosu-konghokwo nii we, wamo bale Tuarci-konghokwo cungzun dheya. Ani naq ga spuwan Yaco psuanam ka alang nSaypurosu nii we, peeyah naq cbeyo ga mangal gaya Oco ma, malu ba pnugluban daha,peeyah knkawas 2004 idas 5 ali 1 de wada tuumal Omong ka Saypurosu-konghokwo nii di. Kndalax ka knkawas 2020 de, ga biqan ngyan kesun malu ba niqan seediq na “Hupusu” ka Saypurosu nii.

Risu (歷史)

Peeyah ka berah knkawas 8000 de, tena naq niqan seediq meniq hini di. Berah ba 16-suci han we, seediq Sir aka meyah miniq hini. Alang Saypurosu nii we, peeyah cbeyo ba kesun Yasu-tikwo de, Cititaw (Kittim , כתים ) kesun nYotayzun ka alang Saypurosu nii. Berah ka tntingan Yesu knkawas 709 betaq knkawas 525 we, snryuxan qmlahang na seediq Yasu, Ayci ma Posu ka Saypurosu nii.

Kndalax berah ka tntingan Yesu knkawas 58 we, pnhyegan alang kesun Saypurosu-singsung nRoma-tikwo ka hini, wada dehuk 400 knkawas ka qnlhangan na. Berah tntingan Yesu ka knkawas 395 we Paycan-tikwo ka qnlahang hini. Knkawas 1489 di we wada ngalan nWeynisu-konghokwo. Knkawas 1571 dungan de wada ngalan hii Tuarci-konghokwo, knkawas 1573 di we wada biqan ba bale di.

Knkawas 1887 di ge wada glekan Ingkwo ka Saypurosu nii, peeyah ciida de wada 82 knkawas qnlhangan na Saypurosu ka Ingkwo.

Knkawas 1959 idas 2, pteetu patis《Surisu-Runtun seting》ka Ingkwo, Sira ma Tuarci, ma, Sira, Tuarci, Saypurosu we pteetu patis《Renmong Tyawye》. Sira, Tuarci, Ingkwo teru lang nii we qulung ba smlekuh turi nSaypurosu. Knkawas 1960 idas 8 ali 16 de paha kari mpturi, pheyu Saypurosu konghokwo. Smmalu Sira, Tuarci renho cenghu. Mpqhedu ali Knkawas 1963 de, sncusen ma tgdiyan paru dungan.

Knkawas 1974 idas 7, supi Sira ka kmciyuk seyhu we pstotuy mopux seyhu Saypurosu, kika paha supi mdayo seyhu Saypurosu ka Tuarci.

Knkawas 1975 idas 2, seediq Tuarci ka ga meniq daya nSaypurosu we, paha kari mesa mpheyu nami “Saypurosu tucupang”.

Knkawas 1983, seediq Tuarci ka ga meniq daya nSaypurosu we, dheya naq paha kari mesa mpheyu nami peSaypurosu Tuarci konghokwo mesa, ani si ini srwai kwoci sohwe.

Knkawas 2004 idas 4 ali 24, moda cwenming kongcwe, kari pnyahan Kohwe. Annan na Saypurosu mesa mptongyi we, ini ngali kari. Knkawas naq ciida ka idas 5 ali 1, Saypurosu Konghokwo(dheran dSira) murux naq mosa tuumal Oco-renmong, wada sruwaan ma ngalan Omong.

Knkawas 2017 idas 7 ali 7, mosa gmayo mpprengo Saypurosu daka peSaypurosu ka renhokwo ,ma, wada ini baka.

Knkawas 2018 idas 10 ali 16, ali 26 we psraman mbahang pnrngagan qbsuran daha Sapurosu nii ka renhokwo, wada msuupu mpprengo ka ddaha.

Knkawas 2018 idas 8 ali 9, mpprengo ka qbsuran Saypurosu daka qbsuran Tuarcicu, mssruwa tongyi kana daha ma, psdehu rrngagan daha ali pqhedu idas 8, kika ali 9 de msuupu mpprengo daka misucang renhokwo.

Knkawas 2019 idas 8 ali 30, waycawpu nPemacitun we pooda kari singwun kongpaw ma mesa hii, waycang na peMacitun daka Saypurosu we, ali ciida ka matis seyi sotu nFunran ka Horsinci hiya.

Tiri (地理)

Ga meniq so ggqiyan hido Yaco ka Saypurosu nii, tawkwo quri hhreyan hido nTiconghay hii. Tgteru knparu tawyi na ka Saypurosu nii quri Ticonghay hiya, biciq hari Sisiritaw daka Satingniyataw, 537 cenmi ka kssiyo na rcilung paru. Daya na we dgiyaq eyux qnedis, ma, egu bungu mtale hari; dgiyaq ka iril tghunac na, bbaro hari ka ddheran na; ckceka na we breenux Mesoriya. Uka yayung mngesan qnedis ka Saypurosu nii, wano tikuh so yayung qtaun ta klaali. So karac mttilux hari Ticonghay ka karac na, rbagan de mtilux mdengu, maha 28－35℃ ka kntrexan na, mosan di we knbaka naq kntlexan na ma mhhuriq, maha 4－10℃ ka kntlexan na.

Singceng-hwaci (行政區劃)

Sepac pntyusan na dheran nSaypurosu nii, ma, pntena ka mqlahang na, kana dheran bale ga dooyun Saypurosu nii we, ngayan na we Saypurosu konghokwo bale ba we peSaypurosu Tuarci-konghokwo ka dmoi dheran, renhokwo ka ga qmlahang han, ririh so dheran tikuh nIngkwo.

Saypurosu konghokwo nii we, rima ka singcengci na.

Nikosiya: sotu na Saypurosu konghokwo, pusu qnawan na we (+357) -22. Lanaka: alang daha paru ga meniq ssiyo rcilung, ga hini ka kwoci-cicang daha, pusu qnawan na we (+357) -23.

Rimaso: alang paru ssiyo rcilung ma niqan ssayan asu, (+357) -25 ka pusu na qnawan. Hwamakusuta: alang paru ssiyo rcilung, alang na cbeyo we, ga qqlhngun peSaypurosu Tuarci konghokwo, (+357) -24 ka pusu na qnawan. Pahusu: alang paru ssiyo rcilung, sotu na Saypurosu konghokwo cbeyo.

egu riyung snpahan cbeyo ka alang nii, saya de ga ngalan cyawkowu narehokwo, ga psaan patis sucewunhwa yicanminru. (+357) -26 ka pusu na qnawan.

peSaypurosu: kana Kayriniya, Nikosiya ma Hwamakusuta, teru pntyusandheran. Meniq ka tnyusan renhokwo we, “ryisen” kesun daha duri.

Yakorotiri ma Tokayriya we ga niqun supi Ingkwo, 254 km² ka knugheti na.

Cungcu (政治)

Saya we ga mtdaha ka cungcen nSaypurosu nii:

Saypurosu: cungcen na seediq Sira ga meniq quri hunac, kiya ka Saypurosu konghokwo(kari Sira: ΚυπριακήΔημοκρατία), ga sruwaan kwocisohwe ka cungcen nii. Hweyen na renhokwo ma, ga tuumal Omang.

peSaypurosu Tuarcikonghokwo: cungcen na seediq Tuarci ga meniq quri daya, kiya ka peSaypurosu Tuarci konghokwo, wano ba Tuarci ma, nnturi nanaq ka Nasicewan cucukonghokwo na Yasaypayzan ka ga smruwa cungcen nii, ga qlhangan Tuarci ka saya. Knkawas 2004 ias 4 ali 24, seediq Sira daka seediq Tarci nSaypurosu, moda cenming-kongce kari pnnosa na renghokwo misucang Kohwe·Annan ka mesa tongyi ka alang Saypurosu. Smruwa kari na Annan ka seediq Tuarci, ani si ini sruwa ka seediq Sira ka meniq tghunac, kika wada ini pdai ka kari na Annan.

Knkawas 2004 idas 5 ali 1, wada naq murux tuumal Omong ka seediq Sira Saypurosu.

Hoswenzun ciputang na rawtongtang ka Cimitorisu· Horisutohweyasu, mangal congtong knkawas 2004, Hoswenzun ciputang we mnugaya ba mangal cucungtang, kiya duri we, heya ka tgkingal congtong kongcangtang ka mingsen na Omong.

Knkawas 2049 idas 8 ali 29, cencyaw ka Saypurosu konghokwo daka peMacitun.

Zunko (人口)

Knkawas 2003, hmrinas 80 wan ka hei alang Saypurosu nii, maha 85.2％ ka seediq llutuc nSira ma, maha 11.6％ ka seediq llutuc nTuarci.

Peeyah knkawas 2000, egu riyung seediq mqeepah mneyah Hweriping, Taykwo ma Suriranka dnii.

Knkawas 2011 de, 838,897 kana hei nSaypurosu (ini spegi ka peSaypurosu). Knkawas 2013 de, 1,141,166 kana ka hei nSaypurosu.

Karac (氣候)

Cingci (經濟)

Cyprus Central Bank Nicosia Saypurosu cungyany skuan pila sapah 賽普勒斯中央銀行
Skylines of Nicosia Cyprus 金融區 Cinlungcyu 金融區
Ledra Street 尼柯西亞商業街 NikesiyaSangyeyciyey 尼柯西亞商業街

Alang Saypurosu nii ge nongyekwo ma, ga mbeyax ba tmutuy riyeyo daha. Ririh so mtengi ka seediq daha, knkingal sungcan-congcu seediq na dheya we rmabang daka seediq alang Omong. Ini dehuk 10 wan owyen we cunswe na 6.75%. hmrinas 10 wan owyen na we, cunswe na 9.9%.

Knklawas 2013, dndilan Owcay ka Saypurosu, seyhu daha de ngalan na cunkwanswe ka seediq daha ga smeku pila gingko, ado so ddyagun na Owtenci, ddayo na baga gingko so mptqeraq. Sqita ta kari daha cungswe we, ini dehuk 10 wan owyen we cunswe na 3%, 10 wan betaq 50 wan owyen we cunswe na 10%, hmrinas 50 wan owyen di we cunswe na 15%. Berah na nii hayan we, paha kari so nii ka seyhu daha ciida we asi maku trrengac ka seediq hiya, asi lux pgeeluk mosa hmeruy pila so tikwanci ka seediq. seediq Sira ka smtama Tongcungcyaw ka ga meniq hiya.

Wunhwa (文化 )

Mprbagan de niqan kesun Rimaso kwanghwance kuxul riyung saan rmigo sseediq ka Saypurosu. Ckceka ma hunac na Saypurosu nii we, Ga meniq quri daya na ka seediq Tuarci we smtama Isurancyaw ka dheya.

Congcyaw (宗教 )

Ltlutuc seediq Sira 78% ga meniq Saypurosu hii we, ltlutuc na seediq Tuarci ka 18% di we, snhei Isurancyaw Sunnipay ka dheya. ltlutuc na seediq Tuarci ka 18% di we, snhei Isurancyaw Sunnipay ka dheya.

Pnyahan pnatas (參考資料)

CIA
外交部
List of current heads of state and government
參考自中文維基百科
Hlidan na Dakis Pawan