Bangladesh

Pnyahan Wikipidiya
Flag of Bangladesh
Flag of Bangladesh-Kowci Mongcyara(孟加拉共和國國旗)

Bangladesh(孟加拉共和國)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Gaga kska Yacow ka Bangladesh, 24 00 N, 90 00 E ka gaga na nniqan.

Kana ka knlbangan na o 148,460 sq km(hangan na o Tg95)

(knlbanga dxgal o 130,170 sq km, knlbangan qsiya o 18,290 sq km).

Kana ka sejiqun o niqan 156,186,882 hiyi.

Gaga Dhaka ka pusu alang paru, jiyax 26 idas 3 ka jiyax skrayan klwaan.

File:National emblem of Bangladesh.svg-Kowhwey(國徽)

Manu ka dxgal Bangladesh ga wada sugan 70.10% ka dxgal qpahan, 11.10% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 18.80% na.

Bukung klwaan ta sayang o kiya ka Md. Abdul Hamid, pnaah hngkawas2013 idas 4 jiyax 24pnrajing kmlawa klwaan.

File:Bangladesh (orthographic projection).svg- Ida nkiya niqan lnglingay (自然地理位置)

cinkhulan sa knita’ sa brbiru


Mongcyara Konghekwo (孟加拉共和國)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Mongcyara Jenmin Konghekwo (kari Mongcyara: গণপ্রজাতন্ত্রীবাংলাদেশ,Gônôprôjatôntri Bangladesh)splawa koka Mongcyara(বাংলাদেশ [ˈbaŋladeʃ] mbahang), koka Trahuc Asia, wa mniq tudaya Mongcyarawan, mssiyaw Nipoar mi Putan mi Cyokoku, binaw ini pslutuc, duwiyaq tunarac trahuc kingal nniqan u msdalih Myeyntyeyn, knou balay u mslutuc dxral Intu.Ya bay mntna knpruwan dxral Mocyara ka knpruwan hayyu wa mniq Mongcyarawan. Koka Mongcyra pa 98% u dmuwi kari Mongcyara, snhiyan dha u Isurancyaw, knhbrawan hiyi sediq u 1 oku 7000 knbkiyan hiyi, tuturu knbeyhing kana jeynseykaykoka Isuran, msnun Intunisiya mi Pacisutan. Knbeyhing baymaci pa sotu Todaka, tudha knbeyhing maci u Citakang, kiya mi knbeyhing bay ssanan trdu asu koka Mongcyara uri.

Rikisi (歷史)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Mongcyara joku ka Turahuc Asiya cutaru knrudah bay minjoku uri. Nniqan Mongcyara pa muwaya bay mniq hiya u sediq Yaaw. Thiti da u kndadax tunarac tudaya miyah kadmuwi kari Cangmyeyn joku sediq Mongku, bukuy dungan umiyah thdil ka aynoko mnsupu sediq Ropitu sunca sediq Yarian. Bsiyaq mnsupu ka knkingal kluwanan sediq niyi pa, kndudul msediq Mongcyara saya. 9 seyki cida da u niqan pnspuwan kingal tongyi hongcyeyn koka. Klaalang sediq Mongcyara pa prading balay u snluhay Bukyo mi Intukyo. 13 seyki cida wada run nganguc da mi knpriyux snluhayIsurankyo, 16 seyki cida da u, wada kndudul wada mcutarumtqapur knhbrawan sediq mi mrana bay keyjay mi nniqan mddungus bay ka bungka uri. 17 seyki wada danan mangal Mowoar tikwo, kngkawas 1757 thiti mccbu Puras da u, yahan knnrmux tmquli Ingkoku, kiya mi nInkoku mtukingal Seng Intu. Kngkawas 1904 cida pa klualang Mongcyara u mntnqliyan Ingkoku snakan narac mi iril mudha niqan, bukuy da u wada msupu dungan. Kngkawas 1947 cida Intu mi Pacisutan mtdha qmlahang cida, klualang Mongcyara u mntxal snakan dungan. Klualang Iril Mongcyara u mquri Intu (Mongcyara pang klualang Narac Mongcyara (bukuy da u knpriyux hangan saya, Narac Pacisutan), kiya u spuda tuhiti balay congtu Mongpatunka pnusa kari, pnrngawan Mongpatun mquri Pacisutan. Binaw, pssnakan ka nnniqan, knbeyhing bay ini pntna kaminjoku mi bungka mi kari, kiya mi wada beytaq ini kkdungus mi uka bbrahan pprngaw ka ddha msthiyaq 2000 kongri ka narac mi iril Pacisutan. Kngkawas 1971 idas 3 diyax 26 cida wada pusa kari dukuricuka narac Pacisutan, kiya mi ida 4 da u mniq Intu Cyaarkotaphiyu Mongcyara jenmin konghokwo rinji seyhu, bukuy da umnuda beyki bay mrrudu bnbur mi sediq tnqliyan tnhdilan narac Pacisutan. Intu u spuda mccbu dmkuh Mongcyaradukuricu mi so hhtur dha Pacisutan. Idas 11 diyax 21, dyawan Suryeyn ka Intu cida, mntxal knnrmux narac Pacisutan, tmnturu mccbu ka Intu mi Pacisutan. Idas 12 cida, wada mramang dhuq iril Pacisutan ka cncbuwan, kndudul kana cncbuwan. Idas 12 diyax 7, spuda Ryeyhokwo taykay cida mabang balay ka kipu wada muda pnrngawan, mdakar Intu mi Pacisutan malix mccbu mi sbrinah kana ka butayi. Krinah cnbu ka butayi Intu niya na, idas 12 diyax 16 cida wada dha ngalun ka Taka, kiya mi butayi Narac Pacisutan u wada uka knkari mi ini baka. Kngkawas 1972 idas 1 phuyu Mongcyara jenmin konghokwo, wada plixun soto Pacisutan Cworohweykaar Ali Pto ka qnrapan wada ngalan “cumi pspaux koka” ka mpdudul Tongpa jenmin Ryeynmong Syeyho Mucipu Rahoman, sediq niyi u wada phyun muwaya soto Mongcyara. Kngkawas 1974 u peyyah pnsprqan dukuricu pa mntxal muda beyhing bay mqraqil knnuray. Kngkawas 1975 idas 8 diyax 15, bukung Mongcyara jenmin konghokwo ryeynmong mi muwaya bay soto Syeyho Mucipu Rahoman pa wada phqilun naqah sediq. Kngkawas 1981 idas 5 diyax 30, bukung Mongcyara kokominjoku Cuyitang CiyaRahoman soto pa wada phqilun naqah sediq, Aputuro Sataarka phyun soto.

Tiri(地理)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

File:Bangladesh administrative divisions.png- Mongcyara klwaan (孟加拉國行政區)
File:Map of Bangladesh-de.svg-Hnigan dxgal(地形)

Narac turahuc Mongcyara pa msdalih Myeyntyeyn, tarac mi iril mi tudaya msturu dqras u msqapah Intu, turahuc u msdalih Mongcyarawan. Hmrinas 80% dxral koka u wa mniq dayaNanya cutaru narac tudaya yayung Heng mi yayung Puramaputora cncmuxan turahuc yayung musacyawco, mndungus nniqan mi mbrnux dxral, qapur elu qsiya, malu bay ka elu ddaun asu. Yayung mi langu qsiya u wada 10% kana nniqan koka, malu bay ngalun qpahun tmabun mi qpahun tnqcurux, binaw diyax qqyuxan da u yahan bay knrmux rngecux. Kari bay syawtaw mi saco ka ssiyaw ucilung. Dxral kana koka pa to bay ini khrinas 12 meyta(39 syaku) knbaraw na, nasi mkala 1 meyta(3 syaku)ka ucilung dpa, musa niqan 10% dxral ka bungun qsiya kana. Ddux narac turahuc ka duwiyaq Citakang, ya bay 300-600 meyta, tududux bay duwiyaq Mongcyara ka Kayawkora, 1229 meyta knbrawan, mlngu balay mniq nniqan hini. Kwangcan u niqan hngak gasu mi mey mi tay mi kaw.

Karac (氣候)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

To so bay quri karac kntlxan snbhuran ka Mongcyara, snbhuran u ini kkdhu mi ou ka kndnguwan; kngkawas mntuting qsiya quyux pa ya bay 1300-1500 hawmi, tunarac u dhuq 2000-2500 hawmi. Kntlxan balay nidas u 40.5℃, kndadax iril mquri narac kndudul mrana ka quyux, kngkawas mntuting qsiya quyux u 1300-1500 hawmi. Idas 1 ka mskuy balay, idas 1-4 u kndnguwan. Idas 6-10 u karac sqyuxan, qnyuxan u mkkngkawas 80%. Kngkawas u niqan ka kndadax Intuyang. Alaw tudaya Mongcyara u hmrinas 3000 meyta ka knbaraw na Cingcang knbrnux daya, tunarac u msdalih balay Yunkwey daya hmrinas 1000 meyta knbaraw uri, ddha niyi u to so knlbangan bay knbrnux daya kana, so kiya kngkawas tudaya dmka ticyo mmisan kndadax tuckcka. Asia ka kuki knskuy u uka brahan mquri thunac koka niyi, mmabang knmuxul balay mntna weytu nniqan tunarac Asia uri.

Cingci(經濟)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Amirika pingci ciko pyawcwen puar(S&P)u mnniq kngkawas 2010 idas 4 cida wada dha pdan. Knbbaraw diyax cucweyn sinyong pingci u psdrxul BB-, mniq ckcka koka Turahuc Asia pa, ini baka Intu, binaw ini nab aka ka Pacisutan mi Suriranka. Kayhwacong koka ka Mongcyara, binaw Mongcyara pa kngkawas kayhwa yosang quri sntmanan hbangan koka icil mi taykang u peyyah kngkawas 1988 ha u 85%“15”, kngkawas 2010 da u wada mlih 2%“16”. Pdkanun qmita ka kngkawas 2010 nngalan hbangan kana so txtaxa sediq jeynseykay u pila Amirika 8,985, Mongcyara u 641 balay pila Amirika“17”, spuda biyax bnriyan suncahaya u, 2,570 oku pila Amirika mi wada tumu44 bnkuwan kana jeynseykay. Nuqah mcays ka pusu balay pnyahan keyjay Mongcyara, peyyah tumndha mccbu jeynseykay beytaq kngkawas 1940 jidayi bukuy ka dhuq knnara balay, dhuq kana sbari quri koka icil jeyngseykay 80%“18”, beytaq kngkawas 1970 jidayi brah cida nngalan sbari kuri koka icil u 70% ka kana koka; binaw prading miyah muman nngalan ka cyupingsi da u, kndudul rmirir nuqah mcays, wada mmlih uri ka qqpahun qur. nuqah mcays. Pusu qqiya cuko pa: llukus (ya bay 75%), uuqan mnhuda (pusu bay u bbolung mnhuda), nuqah mcays mi qqiya smnluwan nuqah mcays, qqraqil mi qqiya smnluwan (pspuwanka tturu niyi u ya bay), ocya, xiryo mi qqiya smnluwan tawcu….

Bungka(文化)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Knama bay snhiyan dha sediq Mongcyara pa Bukyo mi Intukyo, babaw mnyahan knnrmux sediq Tucyey ka 12 seyki da u, snkaun deydosi miyah umarang Isurankyo ka Suhwey, dhuq 15 seyki da u maku bay snhiyan Isuran Musuring, wana bay ini khbaraw sinjya Intukyo Singripay ka tnpusu mniq Taka. Bukyo u tuturu knbeyring snhiyan Mongcyarakwo, ya bay knkana sediq koka 0.7%, pusu bay snhiyan u Sangcwopu Bukyo. 65% sinjya Bukyo u mssli mniq Citakang Lmiqu nniqan pprngaw kari Cangmyeyn joku. Kiya mi 35% knhbrawan sediq u mniq Citakang pnkari smudan Mongcyara alang Parua. DBukyo u wa mrhak knkingal alang uri, wa mniq Citakang mi Taka uri.

Mongcyara Singcgn-hwacyu(孟加拉共和國行政劃區)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

1 Parisaer (巴里薩爾專區)
2 Citarkang (吉大港專區)
3 Takar (達卡專區)
4 Kuerna (庫爾納專區)
5 Raciyeysasi (拉傑沙希專區)
6 Sierheter (錫爾赫特專區)
7 Rangbuer (朗布爾專區)

Bungka Kyoyiku(文化教育)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Waya snlhayan u 5 kngkawas ka sapah pyasan laqi ttiping slhayan, sapah pyasan laqi ckcka slhayan u 7 kngkawas, sapah pyasan bbeyhing slhayan u 4 kngkawas. Seyhu saya u snparu qmita pkrana knkla, smalu waya ini hrinas tu8 slhayan ka laqi muyas qridin u, ana ini buway hbangan mi malu tumal ida nanaq pkrana knkla. 21 ka sapah pyasan beyhing slhayan pnhiyu koka, 53 ka sapah pyasan beyhing slhayan suri, 13 ka sapah pyasan byoing pnhiyu koka, sapah pyasan sweyweyn u 1225, sapah pyasan kongyi u 77, sapah pyasan Isuran u 8410, sapah pyasan lhayan pslhayan sweyweyn u 64, 17386 ka sapah pyasan laqi ckcka, 78000 ka sapah pyasan laqi ttiping. 5-24 kngkawas laqi muyas mnusa muyas u 57%, 17 knbkiyan knhbrawan ka mptusa. Mongcyara mkla qmita patas pa 62.66%, kiya mi snaw u 65.94%, qridin u 58.69%, mnkra mita patas ka rdrudan u 54.80%. Pusu balay sapah pyasan bbeyhing pa sapah pyasan bbeyhing bbeyhingTaka(Dhaka University), sapah pyasan beyhing Mongcyara kongceng cisu(BUET), sapah pyasan Racisasi….

Pnyahan pnatas(參考資料)[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]