Algeria

Algeria (阿爾及利亞). Gaga kska Meycow ka Algeria, 28 00 N, 3 00 E ka gaga na nniqan.

Kana ka knlbangan na o 2,381,741 sq km (hangan na o Tg10)

(knlbanga dxgal o 2,381,741 sq km, knlbangan qsiya o 0 sq km).

Kana ka sejiqun o niqan 40,263,711 hiyi.

Gaga Algiers ka pusu alang paru, jiyax 1 idas 11 ka jiyax skrayan klwaan.

Manu ka dxgal Algeria ga wada sugan 17.30% ka dxgal qpahan, 0.60% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 82% na.

Bukung klwaan ta sayang o kiya ka Abdelaziz Bouteflika, pnaah hngkawas1999 idas 4 jiyax 27pnrajing kmlawa klwaan.

cinkhulan sa knita’ sa brbiru’

Hangan klwaan (國名)

“Arciriya” nii ga ida pnaah hangan patas klwaan Inun Algeria. Hangan klwaan nii ga pnaah pusu alang dha Arciriya. Hangan “Arciriya” nii ga ida pnaah kari Arapo Cyasai (al-Jazāʾir) ksun, ririh saw “qpruhab Taw” msa, ana ka niqan spac haywan seuxal ka alang hini, babaw hngkawas 1525 do spac taw nii ga wada msupu dha dxgal Talu da. Hangan klwaan nii ga ida mduuy kari Arapo Cyasayi na.

Tiri (地理)

Gaga mniq daya gqian hidaw Feycow n kkiyig gsilung Ticung. Dxgal na ga wada snakan dha, Dayan a daya o mkkiyig breenux gsilung ni ddgiyaq Ateras, kkiyig gsilung o ida muxul ni niqan qsiya, nTicunghay ka karac na. Hunac o ddgiyaq Sahara Ateras ni paru kawyueyn, nmnsuwil karac. Hunac o Sahara samo na daya gqian hidaw, wada hari mduuy 4/5 dxgal kana ka klwaan dxgal na ga ruwan pnti ni kawyueyn, mtalux ka karac na, ntalux samo ka karac. Dgyagan Arciriya ga mskuy bi ka misan. Pusu balay alang o niqan Arciriya, Awran ni Cyunstanting. Ayus dha Tunisiya ni Morwoke hiya ga Makeripu ksun kari Arciriya.

Llbu kkiyig gsilung (沿海低地區)

Yaasa dgiyaq Ateras ga mquri gsilung, dhuq llbu dxgal mkgsilung do wada seayus saw lubuy qtaan da, ini sqapah saw kingal bbaraw mkgsilung breenux da. Qtaan ka paah gqian hidaw mquri hraan hidaw o pusu bi llbu mkgsilung breenux dxgal o niqan llbu dxgal Awra, dxgal mgeayug Cirifu, breenux hraan spriq Arcir, llbu dxgal Peycyaya ni Annapa. Dllbu dxgal nii ga ida wana daya Arciruya na 3%, kiya ka kiya ni ida wada hmrinas mdka na seejiq o gaga mniq hini. Ida tgaaw mniq hini kana ka qqiyaq hmaan, wada hmrinas 2 kbkuy kbhug sjiqan o gaga mniq hini kana.

Llbuan dxgal mkgsilung ga ida mhru ana manu, karac o mkTicunghay ni niqan qsiya shuma pnegalang, kiya ni psblaiq nungyey ancyueyn, pkrana mnangal. Paah yayung Cirifu (Chelif) qnlian na mseayug dxgal, mdudul llabang kadxgal nii, yayung nii ga ida hiya ka Tg1 knparu na yayung. Knbbaraw na o yabi 640km, pusu bi siida qsiya yayung o ida kndadax Tayrsancyu.Dxgal ayug nii ga ida niqan 16–30km hari knllabang na,mtalux bi ka rbagan, idas 7, 8 ga ida dhuq 37.5 ka kntalux na. Quyux hnkwasan o yabi 400mm, ida dungus bi hmaan hiyi qhuni, saw ka surung, uhwakwo, sing, budo ni stngi pnegalang ida pusu hmaan hini kana. Saw ka budo o ana inisyuqi qsiya o ida tduwa phmaan bnaqig mabal malu kiya wah.

Arcir breenux hruan spriq ga ida tna gnbgrahan, egu bi ka hnbragan sjiqan, hraan bitaq gqian hidaw o yabi niqan hari 100km knbragan na, knllabang na o yabi 20km.Thnganan dha breenux hruan hidaw Miticya (Mitidja) msa, ida egu balay qnluli dxgal dgiyaq gnutu kingal breenux hruan sspriq. Pnegalang, sapah ni pnhiyugan breenux hruan spriq ga, ida nkiya Fakwo ka kiya. Hraan na idaw llbu dxgal Peycyaya o ida tnunan Suman

Dgyaqan Tayr (台爾山區)

Dxgal dgiyaq Ateras ga paah gqian hidaw Morwoke mquri daya hraan hidaw bitaq kiyig gsilung Ticunghay. Dgyaqan Tar niqanegu bi saw sdhhraan baraw hruan spriq ni qpruhan dgiyaq, dgyaqan ga ida qmuyux bi paru, maku wada daan mapa ka ka dxgal. Misan o bbaraw bi ni mskuy, ssipa dhuq idas 5, ida msuwil mdngu mtalux bgihur sirwoke. Sdalih Ticunghay o Tacyapili (Grande Kabylie) ksun dha ida baraw hruan spriq. Ssiyaw daya hraan hidaw o gaga smriyu hiya o ida brah na Hanuci tasil peynma, hunac o ida bukuy na Curwoci ni Payeci na tasil qbulic btunux ni tasil bnaqig.

Knkyuxan mipix ka tntunan btasil kska hngkwasan dnii do, maa yabi 2000M knbowqax na ka dowras dgiyaq, thnganan Curcurasan (Djebel Djurdjura), dowras ka dgiyaq rbuq ka ayug, saw bi smiisug. Yasa bowqax ka dgiyaq, egu bi ka qnyuxan qsiya, paah idas 11 bitaq idas 5 na mdka hngkwasan, qnuyux qsiya ga dhuq 1500ml.Rngagan brah saw dowras ni rbuq ayug ga ida qsiya quyux ka mnmapa hiya.Hbaraw bi seejiq ka gaga Tacyapiri baraw hruan spriq hiya, tnsapah dha ga dsnaw o musa qmeepah alang paru, uxay uri o niqan ka wada qmeepah klwaan Fakwo, pdsun dha sapah ka hbangan. Hngkawas 1954–1962 siida, pklug mspais ka Fakeo Arciriya, Fakwo ga iyux mhtur naqih empsaping Arcieiya miyah pskluyi emptdxgal, ida dha spuan thjil dgiyaq ka seejiq Tacyapiri baraw hruan spriq hiya, kiya ka malu dha klwaan.

Syowc baraw hruan spriq (秀茲高原區)

Hini ga thnganan baraw baraw hruan spriq, gaga kska dgiyaq Tayrateras ni Sahararaateras. Ida mquri daya hraan hidaw ni mquri hunac gqian hidaw na ruwan bi baraw hruan spriq, llabang bi ka gqian hidaw, dgring bi ka hraan hidaw, knbowqax na o yabi 1000M, ini qyuxi quyux, mskuy bi misan ni mdngu hruan spriq ka karac, qsiya qnyuxan hngkwasan o yabi ari, 200–250ml, ida niqan cikuh snslian qsiya ni langu qnuyux.

Hnruan spriq ga niqan Afa (Alfa), spriq Spatwo (Sparte or Esparto) dnii spriq ka pusu bi, dspriq nii ga tduwa tbugun dapa ni miric, ida tduwa tkuyan ni brigun klwaan isil ssalu dha klabuy (patas), manu ka seywey niya o tduwa ssalu gasil, tnuun tqian ni rawa Spriq Spatwo ga yabi 1M ka hniygan na, ini kiisug mdngu ni ceyn, ida tduwa ini ksnaqih dxgal, gtuan quduh mdngu do sbarig klwaan isil. Manu ka sjiqan o scinun dha gasil, ida sqpah sjiqan hini ka qpah nii.

Dgiyaq Saharateras (撒哈拉阿特拉斯山地)

Ida hmrinas 2000M qnbowqax na ka dgiyaq, kiya ka tduwa smli qsiya quyux, kiya ka mkbbuyu kana ka sttuan dxgal, mmaku ka dxgal. Manu ka dgiyaq mquri hunac hraan sttuan ga ida wada mtmay Samo Saharateras, ana saw kiya o qsiya quyux dgiyaq ga qluli truma dxgal sttuan do ida gaga qluli truma dxgal bsiyaq hari do, gmbgurah qtaan mhru spriq qsiya ka ryucow ksun. Paru bi o kika Piskera ryucow, Ryucow hini ga ida psgimax ka dha ddgiyaq, duma na alang ryucow ga niqan Aykewate, Feyke (Figuig) ni Peysar .

Singcgn-cyuhwa (行政區劃)

Pusu sbatas: Sklawa nniqan Arciriya.

Klwaan Arciriya ga wada sknakan 48 Sng, 553 Seyn, 1,541 se


1. Atera Sng	2. Seyrifu Sng	3. Aykewate Sng	4. Umupuwaci Sng
5. Patena Sng	6. Peycyaya Sng	7. Piskera Sng	8. Peysar Sng
9. Purita Sng	10. Puweyra Sng	11. Tamanrasete Sng	12. Taypeysa Sng
13. Teraymusn Sng	14. Tiyareyte Sng	15. Ticiucu Sng	16. Arcir Sng
17. Ceyrefa Sng	18. Ciceyr Sng	19. Setifu Sng	20. Sayita Sng
21. Sciketa Sng	22. Sitipeyreapas Sng	23. Annapa Sng	24. Kayrema Sng
25. Cyunstanting Sng	26. Maytiya Sng	27. Mustacyanaym Sng	28. Musira Sng
29. Muaskayr Sng	30. Warkera Sng	31. Awran Sng	32. Payac Sng
33. Irici Sng	34. Puararicipaw Sng	35. Pumirtas Sng	36. Tarifu Sng
37. Tingtufu Sng	38. Tisemusirete Sng	39. Wati Sng	40. Hanseray Sng
41. Sukeayheras Sng	42. Tipasa Sng	43. Mira Sng	44. Ayintifura Sng
45. Nama Sng	46. Ayintaymusangte Sng	47. Kayrtayey Sng	48. Ayrican Sng

Cinci (經濟)

Syow ni teynjanci ksun ga ririh saw eruc cinci canyey Arciriya, kana ka seangal dha hbangan mduuy 60%, 30% o ngalan hbangan sjiqan, kiya ni hmrinas 95% ka ngalan wada sbarig ngangu hbangan, hngkawas 1969 maa qpruhan pusa eseisil klwaan syow uri da. Snku teynjanci Arciriya ga mniq kana ka knglangan tg5 kneegu, kana ka knglagan o ida tg2 pusu bi pusa eseisil teynjanci klwaan. Manu ka snkuan syow Arciriya mniq kana knglangan na tg14 kneegu. Nungyey dha o niqan mugi ciway, mugi paru, yeynmay, putaw, mudu, sama.Kungyey o niqan pusu bi niqan cyakung, tninun, lukus.Hngkawas 2006 siida, mnngalan kana ka sngcan (kwoci hweyryu) dhuq 114.73,mniq feycow o ida tg2 kneegu, smnegul bukuy Nanfey (254.99).

Nungyey (農業)

Ruwan klwaan ga 14% o qmeepah nungyey, qpahan o wana 3.17% na, snegaaw gisu mkiyig gsilung ni ayug, pusu bi pnegalang o mugi ciway ni mugi paru ni yeynmay. Rahuq na o niqan ka sqmu, bunga quru, sukay, tapung, surung, puqan, tomato, cawc, uhwakwo, sryow, mudu ni putaw dnii. dxgal bbuyu o yabi 23299, yabi spagan 1% na rnaaw bbuyu, smkila bi hini ka jwanmu, qulic ni siyansan dnii, bbuyu o gaga dgiyaq Ateras kana.

Yuyey (漁業)

Hngkawas 2005 ida mnangal 126,628. 3mt qsurux, pusu bi mnangal dha o saw ka qsurux biciq, qsurux wey ni qsurux ti dnii.

Syumuyey (畜牧業)

Kska na Arciriya ga niqan paru bi hruan sspriq, tmabug dapa, miric, dmai ni rwotwo dnii.

Kwanyey (礦業)

Egy balay ka kwancan Arciriya, pusu bi kwangcan ga niqan xicin, xiin, xitung, xiluy,xisin, ximung, xicin, xiyow, mey,cwans, rinswanyen, teynjanci ni syow dnii.

Kungyey (工業)

Kungyey ga ida pusu bi cingci kingal klwaan, pusu na kungyey o niqan fateyn, reynyow,ihwa teynjanci, tnunan, snalu lukus, snalu uqun, smalu xiluy, qyqaya phyugan sapah,sweyni, cwan, feyryaw, puqan ni sinew, mahun, snalu baga qyqaya,qyqaya sapah, teync cwanpey, teynci, tasaw, inswa, klabuy, qyqaya matas, cyunhwo, ni qyqaya rulu dnii.

Cukwo mawyi (出口貿易)

Hngkawas 2009 kana ka wada eseisil klwaan o yabi 436.9 hpucing mey yueyn,pusu na spusa eseisil klwaan o niqan yueynyow,teynjanci, yueynyow tiryen canpin, xiluy kwangsa,rinswanyeyn, jwanmu, sinew, ubal miric,qraqil, mudu ni cawyey dnii,pusu psaan klwaan o Ameyrika, Itari,Sipanya, Fakwo, Cyanata, Heran, Turci dnii.Pusu peiyah klwaan o niqan Fakwo, Cungkwo, Itari, Cyanata, Sipanya, Tekwo ni Turci.

Ttgsa (教育)

Klwaan Arciriya nii ga Snalu gaya saw mincuhwa ttgsa, mArciriya, mnkari Arapo, mshjil kesyuey ni iyux pkrana klwaan spac nii, quri saw 6 bitaq 16 hngkwasan laqi o pyasun kingal lutuc 9 hngkawas yiu ttgsa, muyas pyasan ciway o dhuq 97%, pyasan ska o 66%. Muyas pyasan ciway ni pyasan ska o ini ngali pila meuyas, muyas pyasan paru o tduwan mangal cusyueycin ni dyagan mgay hwos. Syueyneyn 2001–2002 gakana dha o niqan 22626 pyasan, Syueyneyn 2003－2004 o niqan 784.2 wan hiyi meuyas, emptgsa o niqan 33.1 wan hiyi. Kana ka klgan pyasan kawtng syaw yueyn o niqan 56 pyasan, gaga meuyas patas pyasan paru o niqan 130 wan hiyi, emptgsa o niqan 1 wan 8544 hiyi.

Pusu na pyasan paru o niqan pyasan paru Arcir, pyasan keci Huari. Pumayting, pyasan paru Cyunstanting dnii. Unmangryu ga 27%,yabi 800wan hiyi, kska hiya o niqan 463.1 wan hiyi dqrijil.

Ppanan (交通)

Ida malu bi ka ddaan rulu klwaan nii, niqan elug rulu qrngul 3,973km, elug rulu qrngul nii ga snegaaw mniq daya mkiyig gsilung kana,pusu balay o rulu qrngul o kika kndadax hraan hidaw bitaq gqian hidaw lmihug, quri elug hraan hidaw o tduwa musa Tunisiya Piseta, quri elug gqian hidaw o tduwa dhuq Morwoke Kasapulancya, leelug niya ga snegaaw pusu bi alang kana. Elug rulu hunac o kana knbragan na o 10 wan 8302 km, tbiyax daan rulu ga niqan 645km. Paru alang ni ssiyaw na alang o ida rulu ka pusu na bi mksa elug thiya, rahuq na do rwowo ka ppanun dha, nasi saw nniqan yowcing ni k wangcang o qulung niqan elug rulu. Manu ka elug asu o ida malu bi uri, Arciriya ni Awran ga kika paru bi kangkow, tduwa sngayan paru asu. Elug sapah skaya o malu bi uri, kndadax Arcir ni Cyunstanting dnii, niqan ida niqan sapah skaya musa Pari, Kayrwo, Rwoma ni Jneywa dealang nii.

Sjiqan (人口)

Niqan 3700 wan hiyi ka sjiqan klwaan nii, kska na hiya o dsnaw ga 50.4％, dqrijil o niqan 49.6％. Knkyuxan na ga12 hiyi o mniq 1. Knrana na hiyi seejiq o 2.4％. Sjiqan alang paru o 60％, alang emptdxgal o 40％. Gaga mniq eseisil klwaan o niqan 400 wan, kska na 200 wan o gaga Fakwo. Arciriya nii ga murux nanaq do mn3 smpug sjiqan saw ka hngkawas 1966, hngkawas 1977 ni hngkawas 1987, snpgan sjiqan o niqan 1146wan, 1565wan和2217wan. 90% na seejiq o gaga mnq mkiyi gsilung daya, yabi 150 wan seejiq o gaga mniq hunac msamo dxgal, snegaaw mniq ryucow hiya. Ida hbaraw bi ni yabi 99% na seejiq Arapo ni seejiq Popor o smhiyi Musrin kana. Yabi 80% seejiq o rmngaw kari Arapo, 20% seejiq o rmngaw kari Popor. Kari Fakwo ka srngaw dha balay, ida uxay kari klwaan, ini dha hari sun kari Fakwo ka pusu kari.

Pnyahan pnataas (參考資料)

CIA
外交部
List of current heads of state and government
https://zh.wikipedia.org/wiki/阿尔及利亚 (參考自中文維基百科)