Nsgan Hu-ri

Pnyahan Wikipidiya

Nsgan Hu-ri(kari Truku o alang nsgan Hu-ri)o tghunat bi alang paru Skangki Taywang, mgtgut tgdaya alang nsgan Iri, mgtgut ryaxan hidaw alang nsgan Banitu, mgtgut iyax tgdaya nklaan hidaw alang nsgan Chang-ping alang paru nyusan Tay-tung, mgtgut nklaan hidaw alang nsgan Cen-kung, mgtgut iyax tghunat nklaan hidaw alang nsgan Tung-hu, ni mtlutut tghunat alang nsgan Ci-sang. Ida bi kingal kbuhug knhbragan ka seejiq niya, kska alang nii o niqan Ngayngay, Klmukan, Ipaw, Amis, Taurung, Makataw, Siraya klgan seejiq pipuwa, kari rrngaw dha o Amis ka hbaraw balay, smsul na hi do o Ngayngay da. Pusu qqpah dnuuy dha o ida qqpah dxgal ka pusu balay, pnhmaan dha o buwax Hu-ri(kika buwax Hu-ri ksun), ngiraw ni phpah cingcen. Kska alang nsgan hini o, tai ka dgiyaq Ryu-se-tan, ulay Rwow-san ni ga siyaw elug Tung-hu Syaw-teyn-syang o niqan bi hangan saan rmigaw.

edaan[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Pnegkla Qpahan Euda Klwaan “Pusu giman hangan elug”, tai ka hangan alang nsgan Hu-ri sayang o niqan saw nii rnsuhan:alang nsgan Hu-ri o ga mniq tgska bi breenux dxgal Skangki ni Tay-tung, duri ni tghunat bi alang nsgan alang paru Skangki. Ga mniq ska alang nsgan hiya ka seejiq na o, seejiq Ngayngay, Klmukan, Makataw, Taurung ni Amis ka hbaraw balay, saw ka seejiq Swatan ni Ipaw do hghaw hari kida. “Kungpu ” sun tmngahan seuxal ka alang nsgan Hu-ri nii han, hmuya ma ksun haya tmngahan o niqan spat ka pnyahan kari:(pnatas qmpringan pruway miying endaan alang nsgan)

Tg1. Pnegkla seejiq mnatas Nihung An-pey-ming-yi(1990:233)ni Rwow-syang-ring(1983:68), tai ka kari “Kungpu” nii  ksun o, dxgal pnspuan yahan tmabug kacing ni mirit kana alang, aji uri o yahan dha gmutu qqhuni ni sspriq uqun tnbgan, niqan saw nii kndsan dha ka seejiq Pingpuwa uri. Manu saw nii do, kika niqan ka kari  “Kung-pu ” nii da.

Tg2. Kari “Kungpu ” nii o, pnyahn paah thowlang Cingcaw Kwangswi 1875 hngkawas siida, yaasa wada jima mmalu knluban dha seejiq tnpusu do, phiyug gaya mggaluk ni mddayaw tmabul pkrana qmpahan Pyuma, siida ka taxa hiyi o mseasug kingal lituk qmpahan hmuma uuqun, duri ni malan mgay kingal lituk dxgal bbuyu aji tntakan duri, marah tmbul ni hmuma, tai ka ini ttaki ka dxgal o kika “Kung-pu ” ksun da.

Quri hangan Hu-ri nii o, wada lala hari gnklaan dh akasayang da:

Tg1. Yaasa malu balay phmaan ana manu uuqun ka dxgal niya , ida bi ka payay o aji hmut knmalu hraan na, kika pusu bi ngngalun dha. Manu saw nii do, knxalan thowlang Nihung Syuwa 12 Hngkawas 10 idas 1 jiyax(1937 hngkawas) siida, pthangun na ̔alang emblaiq ni msblaiq ̕ ka alang Huri nii. (Senpicing,1995:31).

Tg2. Ida knxalan thowlang Nihung Syuwa 12 Hngkawas siida, wada pryuxun ka hangan alang, seangal dha kingal hangan alang Nihung “Huricwang ” , ini dha ksi “Kung-pu ” paah hiya siida da. Tai ka klwaan Nihung sayang o, niqan kingal ka alang nsgan  “Huricwang ” uri, ga mniq alang paru Cibaking ,….

Klwaan Nihung siida[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

1920 hngkawas klwaan Nihung siida, tai ka bnkgan qpahan alang nsgan Hu-ri o, gadha pspuun ka Ta-cwang ni Kung-pu dha alang, phiyug alang Ta-cwang ida bitaq sayang. Siida ka alang Ta-cwang nii o pklwaan Hwa-ryeyn-kang-ting Iricwin, ska alang nii o ga psnakun Ta-ri(Ta-cwang), Cu-teyn(Tow-jen-pu), Hu-ri(Kung-pu), Cyey(Tu-kang-pu)spat hangan. Babaw mhdu tmjiyal do, wada pryuxun Hu-ri duri ka alang nsgan nii, nHwa-reyn ka alang nsgan nii.

Paru endaan[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

2013 Hngkawas 11 idas 15 jiyax siida, tai ka Hu-ri bnkgan qmpah alang o ngalan na “maseejiq tnpusu alang nsgan Hu-ri ” ka dseejiq Pingpuwa, quri uuda nii o, wana dhiya ka muda saw nii kana klwaan Taywang. Rmngaw ka bukung alang nsgan Huri Hwang-ring-ran, 2005 hngkawas siida, yaasa jima wada smruwa peeniq maseejiq tnpusu Taywang ka seejiq Siraya ka alang paru Tay-nan do, ngalan dha ̔seejiq tnpusu kska alang paru ̕ qmita, paah 2009 hngkawas siida  do, tduwa powsa hangan kiinu klgan seejiq tnpusu ka isu, manu saw nii do, alang paru Kaw-syung o smruwa powsa hangan maseejiq tnpusu Taywang 2009 hngkawas 10 idas siida uri, manu saw nii do, alang nsgan Huri murug saw alang paru Tay-nan ni Kaw-syung ka uuda dha, paah “maseejiq tnpusu alang nsgan Hu-ri” ni prajing mlglug muda pgkla ida dhiya nanak, tai mha mttuku gnklaan dha nanak ddseejiq dha o, mseupu bi ni mdrumut balay prajing phiyug knkla kndsan dha. Brah knxalan thowlang Nihung Syuwa siida, ngalan dha “seejiq tnpusu tduwatgsaan qmita ka ddsejiq Pingpuwa, tai ka pusu patas sapah o btasan dha ” tduwa tgsaan, babaw thowlang Nihung Tacen siida do, pryuxan ”Ping “ da, kika “seejiq Pingpuwa ” ksun sayang. Manu saw nii, qlung niqan ga btasan kska pusu patas sapah knxalan Nihung siida ka pnegkla nii o, tduwa ta klunn dhiya nii o dseejiq Pingpuwa Ta-u-rung, Ma-ka-taw ni Si-ra-ya ksun.

Bnkgan pqahan alang[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Kska alang nsgan Hu-ri hini o niqan maxal tru alang bilaq ni 261 qpuruh, alang bilaq U-cyang, Tung-ri, Wan-ning, Sing-sing, Cu-teyn, Se-pay, Ming-ri, Hu-ri, Yung-hung, Hung-nan, Hu-nan, Swey-teyn, Row-san.

Pnyahan pngkla patas qpahan euda klwaan o, ida bitaq 2017 hngkawas 6 idas, knlala sapah alang nsgan Hu-ri o mspatul kbkuy maxal spat ka sapah, dsnaw o mrimal mataru kbkuy maspat kmxalan empitu, kykuyuh o mspatul empitu kbkuyMataru kmxalan mngari, supu kana ka knhbragan seejiq na okingal kbuhug spat kbkuy mrimal mataru. Kngkingal sapah o ida mgdalih tru ka seejiq niya, kndxan seejiq naka kngkingal 10kb tnxalun² o, ida bi niqan mataru knxalan ka knhbragan seejiq niya.

Rmigaw[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

Syaw-teyn-syang / biyuk

nniqan seejiq sbiyaw Kung-pu

pngahi qsurux Syu-ku-rwan-si

biyu Yu-reyn Tung-ri

saan rmigaw qmita dxgal mgsaax

saam rmigaw cingcen Ryu-se-ta-san

ulay Yu-wen

biyu Iming Tung-cu(sasaw Iming Cu-teyn)

sapah sbiyaw ntnpusu sapah Cyu Tung-ri

tkanan tgmalu buwax sbiyaw Tung-ri

ulay Rwow-san

biyu Tung-hu

elug ddaan peapa tdruy gakat Ywi-hu

dxgal seejiq Si-ra-ya Tung-ri

qhuni nsbiyaw teysu sapah keynsat Tung-ri

alang pruway hmuma ini psai hiryu Rwow-san

paru eygakang Jwey-utan

daan msangay peapa tdruy gakat Tung-ri

ulay Hu-ri

ulay Tung-ri

Pnhuma ngngalun[smmalu patas | ida npatas sspgan ka smmalu patas]

tgmalu buwax Tung-ri

buwax aji pnsaan hiryu Ying-cwan

buwax Hu-ri (qnpringan qqapah dxgal)

phpah Cing-cen

ngiraw hnmaan qhuni twanmu

kowxi Hu-ri

qihung qhuni nyucang

ucya embanah misyang


[[Snakun:Truku]]