Egypt

Egypt（埃及）

Gaga kska Meycow ka Egypt, 27 00 N, 30 00 E ka gaga na niqan.

Kana ka knlbangan na o 1,001,450 sq km（hangan na o Tg30）

(knlbanga dxgal o 995,450 sq km, knlbangan qsiya o 6,000 sq km).

Kana ka sejiqun o niqan 94,666,993 hiyi.

Gaga Cairo ka pusu alang paru, jiyax 23 idas 7 ka jiyax skrayan klwaan.

Manu ka dxgal Egypt ga wada sugan 3.60% ka dxgal qpahan, 0.10% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 96.30% na.

Bukung klwaan ta sayang o kiya ka Abdel Fattah el-Sisi, pnaah hngkawas2014 idas 6 jiyax 8pnrajing kmlawa klwaan.

cinkhulan sa knita’ sa brbiru’

Ayci (埃及)

Ayci Arapokunghekwo(kari Arapo：جمهوريّة مصرالعربيّة‎ hnang pkla）, thnganan Ayci kana, daya hraan hidaw hini ka hbaraw bi sjiqan Feycowklwaan, knllabang niya o 1,001,450 , idas 2 hngkawas 2020 do ida wada hmrinas kingal hnpucing ka sjiqan da. Mnniq hiya ka kuAyci ksun ga idaunming kukwo knglangan ka hiya uri, mnsupu ppriyux smluhay ka unming dha kdyayung. Ana nanaq saw kiya o knlwaan Sira ni Rwoma siida, unmingkuAyci ga tna wada mdudul mphing brah bi Siyueyn na, bukuy do wada yahan mririh kndusan Arapo da.

Bukuy mndha ppais do, Ayci ga pnhiyug sjiqan Arapo hngkawas 1953 saw kunghekwo, taann ka dxgal na o ida gisu qmangaw Yacow ni Fcyeycow dha Cow ksun. Sinaypantaw o gaga Sinanya(Siya) Dxgal klwaan nii o snegaaw gaga daya Feycow. Israncyaw ksun ga Kwocyaw ksun. Kana ka sjiqan Ayci ga ida sneqgaaw smhii syunnipay na Israncyaw, paru na cungciaw ksun ga, ida ini kpiya na paru bi cungcyaw o Keputecngcyaw. Ida niqan ka saw duma na Citucyaw ni nIsrancyaw na Seeypay. Kari klwaan o kari Arapo, ida kari Ingyu ni kari Fayu. Egu bi klgan seangal hbangan na Ayci o ida mniq brah hangan ka Cungtung.

Ida ksun dha mdka knbyaxan na ka klwaan Ayci, manu ka saw qpahun rrigan, dxgal, kungyey ni fuuyey o ida mtna ka knrnaan dha, ida saw hakaw Yacow ni Owcow ka Yayung Suyisyunhe. Niqan bi biyax na mru snhian ka Ticunghay, Cungtung ni Isran dhini. Hngkawas 2019 do pthjil bgurah alang ka Ayc.

Hangan klwaan（國名）

Kari Tlu “Ayci” ksun ga ida pnaah thnganan Αἴγυπτος（Aigyptos）kariSira sbiyaw, kari Ingyu o Egypt msa, kari Fayu o Égypte msa, kari Rating o Aegyptus msa. Pusu balay o alang sbiyaw Mungfeys（Hekaptah）msa wada qneuqu uri, ririh saw sapah utux Puta.

Kari Arapo o Misr（مِصر‎ Miṣr, ArapoAyci o ‎مَصر Maṣr msa）, mtna saw “llabang klwaan” msa, ida pnaah bnatas patas Yasu.

“Cufanc” wada pryuxan Misyuri ksun, “Ingyasngran” wada pryuxan Misiksun, kska “kari Hweyhweykwan” o Misr[4][5] ksun.

Kska kari Ayci sbiyaw o “kaymeyte” uxay uri o “Kaymi” ksun. ( Kemet [kuːmat] ksun dha “ klwaan mqalux dxgal” [6] msa. Pnluban dha kari Kepute saying o Ⲭⲏⲙⲓ（Khēmi）msa.

Ris （歷史）

Pusu spatas ：Ris Ayci ni seyntays Ayci.

Wada bsiyaq balay da ka ris KuAyci. Ida dha ksun unming kukwo kngealang uri. Manu ka unming ni knklaan Kuayci ga wada mphing ungac ka Kuayci do, ida dha ini pltuji,dhuq sayang do gisu qtaan pkawkusyuey dni wada dha spruan qmita dungan.Ana nanaq egu ka wada krigan ni slayan ka nniqan sbiyaw o ida ini dhqi mkla ka ris Kuayci ksun.

Brah Kungyueyn hngkawas 4000 siida, ida egu bi ka pnhyugan klealang, sayang o gisu smlay mnbrah Kungyueyn hngkawas 3400 snalu btunux Sngsuti.
Brah Kungyueyn hngkawas 3100 ida smruyu siida ka gaya pqrinuc klwaan, sjiqan Kuayci ga phiyug knmalu Arapodha nanaq unming klyayung Nirwohe, ida nowqax bi ni mhungun dnamux na ni snhiyan.
Brah Kungyueyn sci11 bitaq sci 7 siida, wada knttu yahan mluk mangal Yasu, Pos, Macitun ni Rwomatikwo.
Brah Kungyueyn sci4 bitaq sci7 siida wada spuan Tungrwomatikwo da.
Kska Kungyueyn sci 7 siida, miyah mrmux ka seejiq Arapo, pniyug Arapotikwo. Hngkawas 60 do wada lkan Arapo kana, kiya ni maku mkArapo da. Dhuq sci 12 do wada asi duuy kari Arapo da, snhiyi Isracyaw, lnutuc maxal kbkuy hngkwasan unming Kuayci ga wada rrihan unming Arapo, sjiqan knealang o ini dha klai ka bowqax mhungun dnamux pnhiyagan dapah ni teykung utux.
Hngkawas 1249 do ida qpruhan psaping Mamuryow ka pkdudul kmlawa.
Jiyax28 idas 11 hngkawas 2011 bitaq jiyax11 idas 1 hngkawas 2012 siida, ida mnuda tru mssli prrngaw ka sjiqan ni msgaaw, hici do ida Israncyaw cyow ni cng-itang pndudul dha Ayci mincu reynmung ka wada mangal kana ka 498 na 235 hangan, maa tgkingal paru bi qpruhan sslian pprngagan, manu ka mspawsow bi Al-Nour Party o wada mangal 107 hangan kiya, hiya ka tgdha paru qrpuhan tang, wada mangal 38 hangan na New Wafd Party o kika tgtru paru qrpuhan. Manu ka Israncyaw ga wada hmrinas 2/3 ka nniqan dha hangan.

Jiyax 14 idas 6 hngkawas 2012 siida, manu ka paru bi Seynfa fayueyn ga mrngaw saw jenmin Ihwey ngalan dha stmaan mgaaw gaya mgaaw ga ida uxay kika dungus bi. Kiya ni peiyah patas lxanu ka bgurah kwohwey msa. Jiyax 17 idas6 do qrpuhan ucwang pusu bi weyyueynhwey pusa patas quri dha.
Jiyax 24 idas 6 hngkawas 2012 siida, pnsqapah patas paru balay psgaaw Cungtung weyyueynhwey ka Ayci, Musrin syungtikwey mungri ncyow ni cusi Muhanmote• mursi ga ini na baka ka brah na Cungri Ayhamayte•Safeyke, mangal Muparake babaw malax do tgkingal Ayci mincu Cungtung tasyueyn. Jiyax 2 idas 8 do pnhiyug Cungri Sisamu•Kantir bgurah neyke mdungus qmeepah. Jiyax 12 idas 8 do Cungtung Mursi ga pryuxan na ka paru bi mqpah cyuntwey, Kwofangpucang o Muhanmote•Haysan•tantawey ni Cungcanmocang Sami•Anan dAputure-Fatahe•Sesi niSiteci•Supusi ka mlutuc muda qpahun; Kiya ni rmngaw duri qrpuhan Ucwanputwey paru bi weyyueynhwey jiyax 17 idas 6 siida snrwaan saw ungac ririh na ka pnryuxan Syeynfa mkuy cyueynri Cungtung msa. Kiya ni rmngaw bgurah Syeynfa siida kika prajing mririh;i. mnrngaw na nii ga ida smruwa ka cyuntwey, ssaw nii ga hnian dha negaaw sjiqan cngfu pkray mduuy pqpahan dha, cyunkwan pdudul malax pusu mduuy biyax kawaan Ayci, unkwan ka mqpah o kika mquri elug kayke.

Hngkawas 2013 siida, Cungtung Mursi ga mdudul smalu Syeynfa, spriyux na unkwan ka cngfu, ida wada mabal mnangal cyunfang .
Hngkawas 203 mrudu tworun pqita biyax ka Ayci, iyux dha plaxun ka Mursi. Jiyax 3 idas 7 siida wada laxan ni hmkan kwofang pucang Aputure-Fatahe•Sesi ka Mursi, priyux Ateri•Mansur ka Cungtung han, rmngaw ka cyunfang o pnhari muda syueyncyu kwohwey ni Cungtung, smalu Syeynfa uri, pusu dha balay o iyux biqun Aputure-Fatahe•Sesi kaCungtung. Bukuy do quri saw msMursi Syungtihwey ga knttu miyax mrudu mjiras ni mdayaw Mursi, emprudu sjiqan ni cyuntwey ga tjiyan ni hbaraw bi ka wada mhuqil ni mluqig sjiqan, Kana ka sehwey ni sjiqan ga mrudu ni saw skluyan. Jiyax 14 idas 8 suuda, Ayci ancyueyn putwey wada dha saan miying kana ka mndayaw Mursi, dha nniqan dha gaga kayrwo ingti, bnatas dha o ida wada 525hiyi ka mhuqil ni 3717 ka mluqih. Musyunghwey mndayawsjiqan ga knteetu miya mrudu pqita biyax nitjiyan, maku sdara kana, Ayci siida maku mspais ni msqnaqih ungac bi brahan.

Idas 6 hng Kawas 2014 siida, Sesi ga mangal pnsgaaw Cungtung.
Hngkawas 2015 siida, muda mgaaw bgurah na iyhwey, Sesi ni smruwa hyaan na cyunfang o kika wada mangal snegaaw dha, qungc kwohwey.

Gaga daya Peyfey ka nniqan Ayci.(埃及在北非地區的位置)

Tiri（地理）

Klwaan Ayci ga niqan 1,001,450〖km〗^2, dxgal na ga qmangaw Ya ni Fey 2cow, kska na hiya o egu bi ka gaga daya hraan hidaw Feycow, duma o gaga yayung Suisyunhe na hraan hidaw Sinaypantaw, gaga hunac gqian hidaw Yacow. Ayci ga malu balay ka gaga na nniqan, kingal nanaq qtaan uri: Mniq elug dxgal o mlutuc dha Ya, Fey 2Cow. Mniq elug qsiya o muda yayung Suisyunhe ni gsilung Hunghay mlutuc gsilung Ticunghay ni Intuyang. Kiya ni paah niqan ka bnatas endaan ris do, Ayci ga ida yahun bi mluk emppais klwaan. Ayci sayang do gqian na o mkiyig dha Ripiy, hunac o mseayus dha Sutan, hraan hidaw o gsilung Hunghay, mkiyig dha Parestan, Iserey, daya o gsilung Ticunghay.

Kana ka dxgal Ayci ga niqan 95% ka Samo. Bowqax baraw Kayserinsanhaypa 2,629m. Tgkingal bbaraw yayung Nirwohe paah hunac dhuq daya qluli kana dxgal, knbragan na dxgal ga niqan 1350km, dha knlbangan yayung o yabi 3-6km na knbbaraw Heku, kiya ni baraw pusu alang Kayrwo ga maa 2.4wan na sancyawcow.Kiyig na dha yayung Heku ni Sancyawcowga, ana nanaq wana 4% kana dxgal klwaan o ida hini ka gaga sslian 99% sjiqan Ayci. Suisyunhe ga mlutuc pusu elug Ya, Fe, Ow 3cow. Pusu na langu o niqan langu Takuhu, Timusahehu ni Yasunkawpa maa paru bi Feycow(jnkunghu)-snalu lhngaw Naysarsweyku(5000 km2).

Karac（氣候）

Kana ka dxgal klwaan o mdngu ni ini hari quyux. Manu ka Nirwohe sancyawcow ni daya mkgsilung o nTicunghay karac, idas 1 siida ga kneuxul karac o 27 idas 7 o 27 Qsiya qnyuxan hngkwasan o 50-200mm. Rahuq na nniqan o nJetaysamo karac, mtalux ni mdngu, dxgal msamo o dhuq 40kakntalux na, qsiya qnyuxan hngkwasan ini tuku 30mm. Kngkkawas na idas 4-5 o niqan “bgihur usyunfung”.

4 Paru Tiri(四大地理區4)

Yayung Nirwohe（尼羅河一景）

Klwaan dxgal Ayci ga ana nanaq niqan 100wan o ida snegaaw msaas dxgal ni llabang samo ksun, yabi wana 16 na Nirwoheku ni truma Kayrwo sancyawcow, kiya ka kingal mpajiq dxgal, yabi 33,700 ka knlbangan na, wana bi 1/30 kana knlabang na.kiya ka kiya ni dgring mpajiq dxgal nii ga, ida niqan 90% sjiqan Ayci gaga mssli mniq hini kana, kiya ni saw nii ka snhjilan na. rmnngaw ka kari pnaah isil o “Mdngu saman ka Nirwohe, mphing kndraxan ka Ayci” msa, ida mnduwa ka saw nii.

Empajiq dxgal ga kngkingal fungri o ida hmrinas 2000 hiyi, hbaraw bi sjiqan. Kana ka pusu alang Ayci ga ida mkyayung Nirwohe kana. Wana Suisyunhe hiya ka kingal nanaq kiya. Daya Kayrwo o thnganan truma Ayci(Lower Egypt）ksun dha. Mkgsilung o niqan scimu qsiya seyhu, saw ka langu Macyatehu（Lake Maritt）, langu Aytekuhu（Lake Edku）, langu Pujureshu（Lake Burullus）ni langu Mansarayhu（Lake Manzala）dnii. Sayang ga wana langu cyujuhup hiya, saw ka muru Heran panfa, ida tduwa pryuxun dxgal babaw gsilung. Niqan bi hangan na teyning 《stali bi Nirwohe sang 》ida na wada ruan ka knmalu nkiya yayung Nirwohe.

Samo gqian hidaw（西部沙漠）

Gqian hidaw Nirwoheku ga thnganan dha gqian hidaw samo, yabi wada hari mduuy 3/4 knlabang dxgal Ayci, muhing hunac gqian hidaw o niqan yacnciyeyn smriyu maa Cifucipir（Gilf Kebir）kawyueyn, knbowqax na o yabi 2000m, nii ga mniq ssiyaw kawyueyno ini kpiya ka Ryucow ksun. Daya samo ga niqan Siwaeyn（Siwa）ni Qatara（Qattara）shweyyn mrbuq dxgal, mrbuq dxgal Qatara ga gaga truma na haypingmeyn 132m, niqan langu scimu ni rusaw, ini niqi seejiq.paah Siwa ryucow mquri hunac bitaq Cifucipir kawyueyn o niqanllabangbnaqir btunux ni bnaqir sacyow, thnganan Tasahay （Great Sand Sea）, ini dhqi miyah seejiq ini tduwa ddaan uri. Hini ga wana ini kpiya na emptabug gaga mniq cikuh ryucow, tmabug tbugan, hnmaan brisan ni basaw(kuu), sama uqun dha nanaq mniq hini, wana bi cikuh cawc ni qalu surung ka pryuxun dha qyqaya djiyun kjiyax alang eseisil. Ayci cngfu gisu tlamay kmarig rbuq qsiya, pkrana pnyahan qsiya, ksaw tduwa hbaraw ka sjiqan miyah mniq hini, sayang ga paah Nirwoheku ida smnalu elug rulu qrngul wada dhuq SwanKarcya（Kharga）ryucow da.

Samo hraan hidaw （東部沙漠）

Hraan hidaw Nirwoheku samoga thnganan dha sama hraan hidaw, ida ini bi klai ka hniygan dxgal hini, niqan yacnciyeyn smnriyu maa Hunghay kawti, niqan ka knrtan shweyyeyn kawyueyn uri, hini ga knbowqax na o yabi 600-700m, duma na tpucing dgiyaq o tduwa dhuq 2100m. saw ka dgiyaq Sayeypasan （Gebel Shayeb）tduwa dhuq 2,380m. Mnsuwil mhru qsiya ayug o paah dgiyaq mseasug mquri Hunghay ni Nirwoheku qluli, krtan maadowras ka ddgiyaq. Hing ga yasa niqan ddgiyaq,kiya ni pnyahan qsiya o ida mtuku kiya dha ka gqian hidaw samo. Emptabug Ayci ga ida mqaras bi mniq hini tmabug tnbugan. Yasa gmnbarah btunux Rins ni abura btunux, hini ga wada maa alang kwangcn ksun ka snduray.

Sinaypantaw （西奈半島）

Hraan hidaw Suisyunhe na kingal smriyu dxgal thnganan dha Sinaypantaw.Sinaypantaw ga niqan egu dgiyaq ni Kawyueyn, daya o sheyyeyn kawyueyn, hunac kska o Aykema（Egma）kawyueyn,knbowqax na o ida hmrinas 1600m,tgbowqax na dgiyaq Kayserinsan o 2,629m ka knbowqax na, ida hiya ka tgbowqax bi ddgiyaq Ayci. Dgiyaq nii ga snpuan tasil Hwocngyeyn ni Peyncyeyn mbanah qtaan. Gqian hidaw Sinaypantaw o kika gsilung Suishay, hraan hidaw o Aqapawan, ida snqtan snsnuan ka dha hniygan dxgal nii. Manu ka Aqapawan ga ida hmnkan Ayci hngkawas 1967, ida kiya ka pusu dha balay sspais dha IAtgdha ppais idas 6 hngkawas siida, mnhdu mataru jiyax ka pnspisan dha do ,manu ka Sinaypantaw ga wada ngalan psaping Iserey kana da. hngkawas 1982 do wada ngalan Ayci duri ka mpklawa.

Dxgal Sinaypantaw ga ida mdngu na samo uri, daya o qnyuxan hngkwasan o yani hari hmrinas 100km, mhungun na hunac o yabi wana 60mm. Rahuq na emptabug do , gqim Bogma）niqan ximung, Sur, Ar dnii o niqan qpahan abura, kiya ka pnyahan nenyueyn Ayci.

Singcgn-cyuhwa（行政區劃）


Pusu sbatas:	Ayci ni qnalang singcng.
	Qnalang singcng(行政區劃)
	Kghakan sjiqan(人口分布)
	Qqpah tmqsurux Nirwohe(尼羅河漁業)

Qqpah tmqsurux Nirwohe.

Tgkingal qnalang singcng Ayci ga kana o naqan 27 Sng (Kari Arapo: محافظةbukuy o pusu alang)

^Kkkingal sng Ayci(埃及各省)
	Thnganan(名稱)	Sjiqan(人口) （2006-11-11）	Sjiqan(人口) （2012-01-01）	Pusu alang(首府)
1	亞歷山大省 Yarisantasng	4,123,869	4,509,000	亞歷山大 Yarisanta
2	亞斯文省 Yasunsng	1,186,482	1,323,000	亞斯文 Yasun
3	艾斯尤特省 Aysyowtesng	3,444,967	3,888,000	艾斯尤特 Aysyowte
4	布海拉省 Puhayrasng	4,747,283	5,327,000	達曼胡爾 Tamanhur
5	貝尼蘇韋夫省 Peynisuweyfusng	2,291,618	2,597,000	貝尼蘇韋夫 Peynisuweyfu
6	開羅省 Kayrwosng	8,471,859	8,762,000	開羅 Kayrwo
7	代蓋赫利耶省 Taykayheriyeysng	4,989,997	5,559,000	曼蘇拉 Mansura
8	杜姆亞特省 Tumuyatesng	1,097,339	1,240,000	杜姆亞特 Tumuyate
9	法尤姆省 Fayowmusng	2,511,027	2,882,000	法尤姆 Fayowmu
10	西部省 Sipusng	4,011,320	4,439,000	坦塔 Tanta
11	吉薩省 Cisasng	5,724,545	6,979,000	吉薩 Cisa
12	伊斯梅利亞省 Ismeyriyasng	953,006	1,077,000	伊斯梅利亞 Ismeyriya
13	謝赫村省 Syeyhecunsng	2,620,208	2,940,000	謝赫村 Syeyhecun
14	馬特魯省 Materusng	323,381	389,000	馬特魯港 Materukang
15	明亞省 Mingyasng	4,166,299	4,701,000	明亞 Mingya
16	米努夫省 Minufusng	3,270,431	3,657,000	希賓庫姆 Sipinhumu
17	新河谷省 sinhekusng	187,263	208,000	哈里傑 Haricey
18	北西奈省 Peysinaysng	343,681	395,000	阿里什 Arica
19	塞得港省 Setekangsng	570,603	628,000	塞得港 Setekang
20	蓋盧比尤省 Kayrupiyowsng	4,251,672	4,754,000	本哈 Pnha
21	基納省 Cisasng	3,001,681	2,801,000	基納 Cisa
22	紅海省 Hunghaysng	288,661	321,000	古爾代蓋 Kurtaykay
23	東部省 Tungpusng	5,354,041	6,010,000	宰加濟格 Caycyacike
24	索哈傑省 Swohaceysng	3,747,289	4,211,000	索哈傑 Swohacey
25	南西奈省 Nansianysng	150,088	159,000	圖爾 Tur
26	蘇伊士省 Suissng	512,135	576,000	蘇伊士 Suis
27	盧克索省 Rukeswosng	457,286	1,064,000	盧克索 Rukeswo
Kana snpgan(總計)		72,798,031	81,396,247

27 sng ida snakan daya Ayci ni 10sng, truma Ayci ni 7sng, ska ni elug yayung pne3sng, Sinaypantaw 2sng ni rahuq na 4sng snpuan (uxay bnasug kwanfang). Ksk na o jiyax6 idas 10 ni Herewansng o jiyax17 idas 4 hngkawas 2008 siida,wada pnaah Cisasng ni Kayrwosng seasug. Jiyax 7 idas 12 hngkawas 2009 Rukeswosng ga pnaah Cinasng wada seasug. Kiya ka kiya ni qnalang singcng daya nii ga bukuy hngkawas 2011 do ida egu bi ka wada laxan, kmbgurah measug pnealay.


Daya Ayci ni 10 sng	(上埃及10省)
Yasunsng	亞斯文省
Aysyowtesng	艾斯尤特省
Peynisuweyfusng	貝尼蘇韋夫省
Fayomusng	法尤姆省
Cisasng	吉薩省
Rukeswosng	盧克索省
Mingyasng	明亞省
Cinasng	基納省
Hraan hidaw sng	東部省
Swohaceysang	索哈傑省


Truma Ayci ni 7sng	(下埃及7省)
Puhayrasng	布海拉省
Taykayheriyeysng	代蓋赫利耶省
Tumuyatesng	杜姆亞特省
Sipusng	西部省
Seyhecunsng	謝赫村省
Minufusng	米努夫省
Kayrui	蓋盧比尤省


Kska	(中部)
Kayrwosng	開羅省


Yunhe sng	(運河省)
Ismeyriyasng	伊斯梅利亞省
Setekangsng	塞得港省
Suissng	蘇伊士省


Sinaypantaw	(西奈半島)
Hunac Sinaysng	南西奈省
Daya Sinaysng	北西奈省


Hraan idaw	(東部)
Hunghaysng	紅海省


Daya	(北部)
Yarisantasng	亞歷山大省


Gqian hidaw	(西部)
Marutesng	馬特魯省
Bgurah Heku sng	新河谷省

Cngc（政治）

Bsiyaq Seynfa ga mnuda mitaq patas ni smnruwa jiyax11 idas 9 hngkawas 1971 siida. Msa matas ka Seynfa Ayci “msupu biyax mqpah sjiqan ka pusu bi na mincu ni gaya Sehweycuyi na klwaan”, quri saw Cingci o niqan”kana ka gaya klwaan, kana ka Hecwose ni kana ka gaya taxa nanaq” tru klgan.

Cungtung o hiya ka qbsuran bi klwaan ni tgparu pdudul qrpuhan ucwang uri, bnqanan sslian pprngaw sjiqan ka hangan, muda mitaq patas ka kungmin, 4hngkwasan ka sqpah na(brah hngkawas2011 han o 6hngkwasan kasqpah na), ida tduwa mlutuc txal. Niqan biyax na mgay hangan Fucungtung, Cungri ni neykepucang, psghak malax sslian pprngaw sjiqan,nasi niqan ka tbiyax ddaun o tduwa asi uda. Mniq sslian pprngaw

Sslian pprngaw sjiqan(kwohweysya Iyueyn) ga kika tgbaraw bi rifa cikwan. Iyueyn o mnegaaw dha, 5 hngkwasan ka sqpqh na hiya sslian pprngaw(Ihwey ga pusu qqpahun o kika mgay hangan pkgaaw sjiqan Cungtung, Dmudul pshdug ni smalu Syeynfa. Prngaw ddaun pusu bi klwaan.Smruwa uda cingci ni prana sehwey ni smpug djiyun hbangan klwaan,pqlahang cngfu qmpah qqpahun.. Seysang hweyyi(kwohweysang Iyueyn) gamanu ka Cungtung Satate o mnrngaw hngkawas 1979 ni bntasan ruwan Seynfa. Jiyax 1 idas 11 hngkawas 1980 mnuda Seysang hweyyi do kika balay bi phiyug da, 210 hiyi ka weyyueyn, kska na 2/3 o pniya klgan qqpahan, cikow ni paypey, kska na mdka o pnaah empqpah ni emptdxgal.

Waycyaw(外交)

Dhuq sayang Ayci kunghe ga wada hmrinas 140 klwaan ka ssdangi dha, msupu Cunghwa jnmin kunghekwo, Amirika, Fakwo ni Iserey dnii klwaan, ida gisu malu bi na ka pngluban dha. Ayci ga ida smruwan niqan Iserey klwaan nii ka klwaan Arapo. Ayci sayang ga ida Reynhekwo, Feycow Reynmung,Arapo klwaan Reynmung, msupu qrpuhan Isran.

Pnegluban（與中國關係）

Jiyax 17 idas 5 hngkawas 1956 siida, smruwa niqan ka Cunghwa jnmin kunghekwo ka Ayci ksun, ida hiya ka plealay bi smruwa niqan ka Cunghwa jnmin kunghekwo.jiyax nii Cunghwa Minkwo ga pklug mgarang kari pstuq pnegluban nami dha Ayci msa. Jiyax 30, Cungkwo ni Ayci msdangi. hngkawas 2011 siida, Ayci o ida nCungkwo mniq Feycow qrpuhan Tg5 knparu Mawyin, hngkawas 2012 do kika tg4 knparu. 2013 do dha klwaan nii ga dhuq 102.13 hpucing hbangan. Cungkwo ga kndadah Ayci marig abura, ihwasyowci ni taris dnii, manu ka Ayci o kndadax Cungkwo marig tnunan ni qyqaya citeyn dnii.

Cyuns（軍事）

Pusu sbatas: biyax ucwang na Ayci.


	M109 mksa nanaq paw na Aycyun.(埃軍M109自走砲)
	Puping Aycyun.(埃軍步兵)
	F-16 Aycyun、2000 hwansyang、F-4.(埃軍F-16、幻象2000、F-4)

Sjiqan（人口）

Pusu sbatas: sjiqan Aycu.

Puca sjiqan Ayci
Hngkawas	Seejiq	±%
1882	6,712,000	—
1897	9,669,000	+44.1%
1907	11,189,978	+15.7%
1917	12,718,255	+13.7%
1927	14,177,864	+11.5%
1937	15,920,694	+12.3%
1947	18,966,767	+19.1%
1960	26,085,326	+37.5%
1966	30,075,858	+15.3%
1976	36,626,204	+21.8%
1986	48,254,238	+31.7%
1996	59,312,914	+22.9%
2006	72,798,031	+22.7%
1966:cowyang tyawca。 ^{Pnyahan: mlglug kana ka sjiqan ni tungci cungsin cikow.}

Dhuq idas 1 hngkawas 2010 siida, kana ka sjiqan Ayci ga yabi 8155wan hiyi(gaga ruwan ka220wan qmpah eseisil klwaan sjiqan), ini krana ni mabang mtucing 4％ dha ka mtna na jiyax snkawas dhuq 1.97%.

Pusu klgan sjiqan : hraan hidaw na Hamucu(seejiq nAyci Arapo, seejiq Kepute, seejiq Peytuin, seejiq Popor) o niqan 99％, seejiq Nupiya, seejiq Sira, seejiq Yameyniya, lutuc seeiida, hngkawas jiq Itari ni seejiq Fakwo o niqan 1% kiya.

Ayci ga yabi 60% sjiqan o ini dhuq 30 hngkwasan dha. Muparake ka qbsuran dha siida, ida mnhtur mnara sjiqan ka pklawa Ayci wa!.Malax qmpah ka Muparake do ida Musrin Syungtihwey ka pklawa da, ini dha saw manu qmita ka uda mrana hiyi sjiqan, hngkawas 2012 do mtucing laqi siida ga mrana dhuq 3.2% hiyi, ida hngjawas nii ka wada mrana hbaraw bi hiyi.

Cingci(經濟)

Pusu balay stmaan cingci ga kiya ka nungyey, sbarig eseisil klwaan ka syow, rriganyey ni psaun eseisil klwaan ka rawu. Hngkawas 2010 siida kana ka mqpah sjiqan ga muda nungyey o 13.5％, kungyey o 37.9％, fuueye o 48.6％. Rahuq na 300 wan seejiq Ayci o gaga qmpah Sauti Arapo, klwaan haywan, Owcow dnii. Ayci ga kiya ka pusu bi hnmaan tapung ni ppusa eseisil klwaan. Paah bi phiyug Yasuntapa hngkawas 1970 do priyux ka nkiya yayung Nirwohe da, kiya ni mlglug kana ka nungyey Ayci da.

Msa ka empsuway siqi tbiyax mrana uxay uri o naqih ka knrana sjiqan do, hmrinas biyax sbgay klwaan,uxay uri o ida dhuq nanaq hiya ka pusu keudus sehwey ni mneysa klwaan Ayci,kiya ni tduwa seasug sehwey qyqya o ungac brahan masug da, dungan na hiya o kiya nanaq ka biy ax snalu dha sehwey uri da,ida kiya ka pusu bi seusa teumal mkksa elug qangyi sjiqan. Hngkawas 1981 siida sjiqan Ayci ga wana 3500wan, dhuq hngkawas 2011do mrana dhuq 8100 wan(ida niqan 1000wan pncingan rabu o ini usa matas hangan,snpngan hbaraw syueyce o yabi wada hari dhuq 9100 wan) da, kana ka qnphan o 5000 wan mu, ini dhuq kana ka dxgal klwaan na 3%.

Kana ka sjiqan o wana 0.55 Are ka qpahan dha, yabi wana bi sjiqan Cungkwo niqan 1037 Ha qpahan na 40%, pnhuma uqun sjiqan klwaan o muriq bi wana tduwa dmanga mdka na sjiqan,ini tuku uuqun o kndada eseisil klwaan marig kida. Ayci ga asi ka kndadax eseisil klwaan marig mugi 900 wan mt, ida hiya uri ka paru bi brigan qyqaya kndadax eseisil klwaan.

Hbaraw na qrinuc seejiq ni hbaraw bi ungac qpahun mbbiyax, kiya ka pusu bi seusa dha qangyi elug ni mlglug kana ka sehwey, kiya ni ana nanaq malax qmpah ka Muparake cngfu o bneysa dha “1.25 keming”(keming “ spac mnswayi”—Meynpaw, cyow, sehwey Cngyi ni cunyen seejiq—ida wana bi cyow, rahuq na spac do ungac bi qtaan kida[21].

Cungcyaw（宗教）

Ida gaga mniq ruwan qsahur seejiq Ayci ka Cungcyaw sbiyaw ksun, yabi 90% na sjiqan ga snhii Israncyaw Syunnipay, yabi 10% sjiqan o snhii Citucyaw Kepute Cnhcyaw, Kepute Teyncucyaw ni Siracngcyaw cyawpay dnii. Kepute cngcyaw o nkska hraan hidaw Cngcyawhwey na kingal murux na Aycu seejiq Kepute ga , ida snegaaw cyawpay nii kana. Israncyaw kungmin Sehwey, saw ka uxay qrpuhan cungfu ga ida bnatasIsran ni Mucrin nii, uxay uri o pngluban dha Israncyaw unhwa, lnglngan, ris dnii, saw ka mbiyax Musrin seyhwey（Young Men’s Muslim Association）, tlxan bi rmnaw ni asi ka mniq truma cncu dha, muda quri smulu ddaun sehwey, pusu dha balay o kika Cingcns msa.

Kari(語言）

Pusu dha bi kari klwaan o kika kari Arapo, hbaraw bi sjiqan o ida rmngawkari dha nanaq; kari Kepute(ida pnaah kari Ayci sbiyawmaa sayang) ga idawana mniq muda gaya Citucyaw siida kika srwaun spuda seejiq Kepute. Rahuq na do kari Ingyu ni kari Fayu ksun ga djiun dha mniq alang paru nirmigaw kiya.

Kafuracincta (tg4 qbsuran kmlawa) ni teykungHiyi rklic ubal

spuan smku qyqaya Ayci sbiyaw


	Kafuracincta (tg4 qbsuran kmlawa) ni teykung Hiyi rklic ubal .

Kari bi Ayciyu (syangsing unc) sbiyaw o kungyueyn 3-4 Sci do wada pryuxan kari Keputeyu(pnryuxan cmuSira) da. Bukuy kungyueyn 7 Sci siida,

kndadax wada lkun Arapo Muxrin ka Ayci do kariArapo ga mdudul maa sduyun kari, manu ka kari Keputeyu ga ida dha djiun balay kina.Kiya ka kiya o kari Keputeyu ga 15 Sci do ida ini djii rmngaw mniq kdusan da, bukuy na skari kari Kepuyu o wada rmngaw kari Arapoyu kana da.


	Spuan smku qyqaya Ayci sbiyaw.

10 alang paru（十大城市）

Pusu sbatas:patasskrayang alang Ayci

Qtaan ka bnatas snpgan sjiqan hngkawas 2008 o 10 hbaraw bi sjiqan alang, saw bnatas truma nii:

1.Kayrwo - 7,947,121

2.Alang Yarisanta - 4,247,414

3.Cirung - 3,258,540

4.Suqarahaymay - 1,045,370

5.Setekang - 588,935

6.Suis - 529,055

7.Rukeswo - 469,440

8.Mansura - 465,375

9.Tamayharay - 450,833

10.Tanta - 429,632

Mnangal snlhayan Tiyu（體育成績）

Ayci mniq paru Kwoci spuan yuntunghwey

Awyunhwey rbagan: 7xicin, 9xiin, 10 limuk, kana do niqan 26mey.(tg4 Feycow, tg50 knlangan)

Tayuntung rbagan: 1xicin, 1xiin, 7 limuk, kana do niqan 12mey.(tg7 Feycow, tg70 knlangan)

Yuntung knlangan: 5xicin, 8xiin, 14 limuk, kana do niqan 27mey.(tg2 Feycow, tg33 knlangan)

Cingaw rbagan: 2xicin, 2xiin, 2 limuk, kana do niqan 6mey.(tg3 Feycow, tg24knlangan)

Upoyunhwey knlangan: 2xicin, 5 limuk, kana do niqan 7mey.(tg1 Feycow, tg20 knlangan)

Seejiq niqqan hangan（名人）

• Muhanmote Sana, qrpuhan empspung cucyow boru Ingcawriupu.

• Parungmu Yowsufu, empcuc Tribi.

• Muhanmote Parati, mangal hangan Nwopeyr.

• Muhanmote Anwar. Satate, mangal hangan Nwopeyr.

• Nacipu Mahafuc, mangal hangan Nwopeyr.

• Ayhamayte, mangal hangan Nwopeyr.

• Awmar. Sarifu, pusu eynyuey snaw.

• Egu bi stmaan qmita ku Ayci.

Kndusan （生活）

Ida tna mknxalan ka ruwan klwaan Ayci, egu bi ka ciyey eseisil klwaan miyah towc, kjngal hngkawas o yabi niqan hari 4.5% bitaq 6% ka knrana na, kiya ka kiya ni hngkawas 2010-2011 o ida wana 2.6% ka knrana na.hngkawas 2010 o pn6,539 meyyueyn GDP(biyax bnarig), kiya ka kiya nimqrinuc ni msblaiq sjiqan o ida paru bi na, egu na uuda cingci o ida ini tduwa dmayaw priyux kndusan sjiqan, kiya ni kndusan sjiqan ga ida mqrinuc na. kana ka sjiqan klwaan ga qanni 40%(hngkawas 2007 kana ka sjiqan Ayci ga yabi 8290 wanhari, hbangan dha kingal idas o wana 60bitaq 65 meyyueyn, duma sjiqan o smtama jyagun mgay uuqun, kiya ni wada lmglug cingci Ayci egu balay, kla kiya ka skeming Ayci hngkawas 2011 siida.

Nungyey（農業）

Dxgal qqpahun Ayci ga wada hari 2.92%, mniq saw kntalux karac nii, qnpahan Ayci ga tduwa emdha mngal pnegalang. Kiya ka kiya ni yasa inituku ka ssuyuq qsiya ni biyax dxgal(ciway ka siryow), pusu uda dha o 2 hngkawas mngal mndha. Asi ka kmpruyux hmuma uri. Snkaxa na idas 11 bitaq idas 5 hngkawa sayang o mdngu karac, phuma mugi ciway ni mugiparu ki han, nAyci na musu（Bersim）, sukay uxay uri o pixil paru; idas 6 bitaq idas 7 o sngayan ka dxgal han, idas 7 bitaq idas 11 do phuma sqmu da, idas 12 bitaq idas 3 uxay uri o sngayan ka qpahan uxay uri o hmaan musu（Bersim）Ayci; Tg2 hngkawas idas 4bitaq idas 10 do phuma tapung da, daya Ayci o phuma sibus uri, sancyawcow phuma payay. Kiya ni kska 24 idas ga dxgal qpahan ga wana sngayan 4~6 idas balay. Ayci klwaan nii gaida na wada sblyaqan mduuy ka qpahan dha. Niqan kingal ka sqpah dhadxgal uri: tgkingal hngkawas na idas4 bitaq idas 10 o phuma tapung, idas11 bitaq hngkawas tg2 na idas 4 hmuma mugi, idas 5 bitaq idas 11 do hmumasqmu, idas 11 dhuq hngkawas tg3 do hmuma musu（Bersim）, dsaw nii gaasi ka pusa egu bi siryow, kiya ka musa egu ka mnangal.

Kmarig qwangy(採礦業)

Pusu sbatas: kmarig qwangyey na Ayci

Btunux abura o kiya ka pusu bi mnhru qwang klwaan Ayci. Pusu Hnruan Btunux abura ga kla gaga gqian hidaw gsilung Hunghay, saw ka Kayripu（Ras Gharib）, Hungcyata（Hurghada）dha qpahan abura, kiya ka kiya o wada mdudul mrih ka hmnru na. bgurah na qpahan abura o gaga Sinay Pantaw, saw ka Sur, Ar, Peyran（BalaeenI）dnii. Sinay Btunux abura ga egu ryowc ka kska na, asi ka laxan ka ryow niya han, kika sluun abura balay da.

Btunux rins ksun ga mnhru gqian hidaw gsiliung Hunghay, ida Qweysar（Quseir）ka kska niya; ximung qwang mnhru gqian hidaw Sinay Pantaw; bnaqir xiluy mnhru Pahariya（Bahariya）ryucow, niqan xiluy 50% na cxiluy qwang.

Unhwa （文化）

Pusu pnatas：Kndsan Ku Ayci.


	Gaga kiyig pusu alang Kayrwo Cirung na Ayci cincta.

Gaga kiyig pusu alang Kayrwo Cirung na Ayci cincta

Ayci sayang ga niqan 7 hnici qyqay knlangan

• Apuminay (unkwa hnici qyqay,hngkawas 1979)

• Tipis (Ayci) alang sbiyaw ni habung (unkwa hnici qyqay,hngkawas 1979)

• Kayrwo Isran alang suxal(unkwa hnici qyqay,hngkawas 1979)

• Mungfeys(Ayci) ni habung—paah Cirung dhuq Tayhesur na Ayci cincta(unkwa hnici qyqay,hngkawas 1979)

• Paah sapah teykung Apusinpayre dhuq nniqan qyqaya sbiyaw Nupiya((unkwa hnici qyqay,hngkawas 1979)

• Sngkayserin Syowtawyueyn(unkwa hnici qyqay,hngkawas 2002)

• Cingyuku(nkiya hnici qyqay,hngkawas 2005)

Rmigaw（旅遊）

Kayrwo（開羅）

Nniqan qrinuc sjiqan pusu alang Kayrwo

kska Kayrwos na yayung Nirwohe

Kayrwo tacngpaw cyu

Rrigan Kayrwo ga ida egu balay. Poukwan Ayci (thnganan Kayrwo klwaanpoukwan) pkla quri endaan ris. Ruwan na o smalu hmrinas 50 psaan qyqaya, kana gaga skuan ruwan qyqaya o niqan 30 wan,wana tuku ppusa 6.3 wan. Sayang gisu psramal mniq Cirung cinctacyu phiyug paru Ayci poukwan, kisa musa malu saan qmita rmigaw sjiqan.

Isran Kayrwo tna dha wada kmalu smku ka cung sci Kayrwo na alang nileelug, kiya ni snegaan dha hnici qyqaya sbiyaw knlangan. Kska na hiya o,brigan qyqaya na Hariri o ida dha kuxul b irmigaw. Hini ga gaga smku iniktna na ris Cingcncngs siida, niqan bi hangan na o saw truma nii.

• Ipnturun Cingcns

• Sutanhasang Cingcns

• Keri Cingcns

• Gaga ruwan Saratingcng Muhanmote Ari Cingcns

• Aychar cingcns

Pusu alang Kayrwo ga thnganan “raw Kayrwo” uri, ida tduwa gimun dhuqSira Rwoma siida, kla Kayrwo nbiyaw na alang.


	Nniqan qrinuc sjiqan pusu alang Kayrwo.
	Kska Kayrwos na yayung Nirwohe.
	Kayrwo tacngpaw cyu.

Yarisanta(亞歷山大)

Egu klgan ssan rmigaw ka Ayci, yaasa bsiyaq bi endaan Ris ni saw egu inikklai na unkwe, hngkawas 2009 ni 2010 siida, ida hmrinas Sauti Arapo maa Cungtung ticyu(uxay ka Iserey) hbaraw bi sjiqan miyah rmigaw klwaanhiya, rrigawyey kika pusu seangal hbangan klwaan, kiya ka eru cingciklwaan nii.

Kurtaykay(古爾代蓋)

Kurtaykay tduwa thidaw hidaw gsilung Hunghay ni hagay. Paah Hungcyata tduwa peapa asu musa babaw Sinay Pantaw na Samusaihe.

Rukeswo(盧克索)

Gaga hunac na alang sbiyaw Rukeswo na Tiwangku, Rukeswo sapah teykung ni Mungnwung ga ida kiya ka qulung dha saun rmigaw.

Tiyu ni yuntung （體育和運動）

Ayci ga tuhuy musa teumal Cyueynfey Yuntunghwey o ida mangal bi brah hangan kjiyax wah! Uxay tgkingal o kiya ka tg2 knmalu, mniq saw Feycow titan o ida saw niqan bi dnudul na. mniq saw kana ka klwaan Feycow ni klealang hiya o, manu ka qrpuhan qurug rawa klwaan o ida dhiya ka wada mangal knleangan pspung qurug rawa ni Awyun rbaganbitaq sayang.

Pnyahan pnatas(參考資料)

外交部
List of current heads of state and government
https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%9F%83%E5%8F%8A(參考自中文維基百科)